چکیده:
کتابخانهء مجلس شورای اسلامی در 1374 توفیق یافت تا نسخهء کممانندی از اوایل قرن هشتم که از حوادث روزگار و تصرفات زمانه برکنار مانده به گنجینهء خود بیافزاید.این مجموعه،که کاتب فاضل آن نام«سفینه»برای آن برگزیده حاوی دویست و نه رساله به زبان فارسی و عربی در زمینههای گوناگون علمی و ادبی و فلسفی و دینی است.که حدود بیست عنوان آن شامل گفتارهای کوتاهی است به صورت و عنوان کتاب و خود شاید بخشی است از کتابی که کاتب با عنوان کتاب در این«سفینه»درج کرده است. سفینهء تبریز به دست یکی از دانشی مردمان فاضل و فرهنگی شهر تبریز،به نام حاج ابو المجد محمد بن صدر الدین ابی الفتح مسعود بن المظفر بن ابی المعالی محمد بن عبد المجید تبریزی ملکانی قرشی در سالهای 721-723 هجری،جز سه رساله که در تاریخ 724 و 725 و 736 دارد و پیداست که کاتب خود پس از پایان«سفینه»الحاق کرده، کتابت کرده است و محل کتابت را«دار الموحدین تبریز»یاد میکند. از جمله ویژگیهای«سفینهء تبریز»وجود تألیفاتی از دانشمندان تبریزی و یا ساکن تبریز است که نام آنان در مراجع و مآخذ متداول یاد نشده است و اگر از یکی از آنان ذکری کوتاه شده از آثار آنان نام و نشانی دیده نشده است. دیگر آنکه از برخی از مشاهیر علم تألیفی در سفینه مندرج است که در تراجم و فهارس از این اثر نشانی نیست. و آخر آنکه مؤلفات برخی از مشاهیر،علما و شعرایی است که نسخهای از آثارشان در این سفینه است و این نسخه با دیگر نسخ و یا نسخهء چاپ شدهء آن اثر، اختلافات بسیار دارد.این اختلاف در متن و گاه در نام نسخه و یا نام مؤلف است.
خلاصه ماشینی:
"سفینهء تبریز به دست یکی از دانشی مردمان فاضل و فرهنگی شهر تبریز،به نام حاج ابو المجد محمد بن صدر الدین ابی الفتح مسعود بن المظفر بن ابی المعالی محمد بن عبد المجید تبریزی ملکانی قرشی در سالهای 127-327 هجری،جز سه رساله که در تاریخ 427 و 527 و 637 دارد و پیداست که کاتب خود پس از پایان«سفینه»الحاق کرده، کتابت کرده است و محل کتابت را«دار الموحدین تبریز»یاد میکند.
این مجموعه که کاتب فاضل نام«سفینه»برای آم برگزیده و آن را با عنوان«سفینه»یاد میکند(سفینه،برگ 642 الف)و ما نیز از این پس آن را«سفینه»مینامیم در حقیقت آینهای است که بخشی از تاریخ تبریز را در آن میتوان دید و به زبان محاوره تبریزیان میتوان پی برد، دانشمندان و نویسندگان و سرایندگانی ناشناخته را که در تبریزی زندگی میکردند و تبریزی بودند میتوان شناخت و با آثار منظوم و منثورعربی و فارسی آنان آشنا شد مانند امین الدین حاج بله استاد بزرگ کاتب سفینه،حاج ابو المجد محمد بن ملک مسعود،کاتب سفینه،زین الدین سیفی، بهاء الدین یعقوب،بهاء الدین حیدر کاشی(ساکن تبریز)، سعد الدین مسعود بن احمد خاصبکی،یوسف بن علی حسینی و نیز آثار ناشناختهای را از مؤلفان شناخته شده در این سفینه میتوان دید،مانند: -منظومه فارسی در منطق و فلسفه از امام فخر رازی؛ -رساله قوسیه از کمال الدین اصفهانی؛ -رساله قوسیه از نظام الدین اصفهانی؛ -مناظره سرو و آب از نظام الدین اصفهانی."