چکیده:
رسالهء حاضر درواقع بندهایی برگزیده و دستکاری شده از اوایل جزء اول کتاب الحیوان عمرو بن بحر جاحظ است به خط کاتبی به نام علی بن هلال که برخی از نسخهشناسان وی را ابن بواب،خوشنویس نامدار سدهء چهارم و پنجم هجری،پنداشتهاند. نسخهء منحصربهفرد این«رساله گونه»در موزهء آثار ترک اسلام(ش 2014) نگهداری میشود و ظاهرا تاکنون تصحیح،تحقیق و ترجمه نشده است. عنوان«فی مدح الکتب و الکث علی جمعها»که در برگ آغازین این نسخه آمده،احتمالا نامی است که کاتب خود بدان داده است،زیرا کتاب الحیوان جاحظ در اصل(برپایهء نسخ موجود)فاقد هرگونه عنوان و فصلبندی است و عناوین موجود در چاپ«دار الجیل»(1416 ق1996/ م)از افزودههای مصحح فاضل کتاب(عبد السلام هارون)است.این گزیده در شکل فعلی آن اختلافاتی از نوع تصحیف،سقطات و جابهجاییها با متن چاپی کتاب الحیوان دارد که برخی از آنها را میتوان اختلاف ضبطهای نسخهای از کتاب الحیوان یا«رساله گونه»ای بهشمار آورد که در اختیار کاتب بوده است و برخی را هم از سنخ نقل غلط یا تغییر عمدی(ذوقی و فکری)کاتب بوده است و برخی را هم از سنخ نقل غلط یا تغییر عمدی(ذوقی و فکری)کاتب دانست.بهرغم اغلاطی که در حرکات و اعراب کلمات و نیز تصحیفات آشکاری که در متن رساله وجود دارد،معدودی از ضبطهای این نسخه را رساله میتواند به عنوان نسخه بدلهای صحیح جایگزین ضبطهای نسخههایی شود که در چاپ فعلی کتاب الحیوان از آنها استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
"بهرغم اغلاطی که در حرکات و اعراب کلمات و نیز تصحیفات آشکاری که در متن رساله وجود دارد،معدودی از ضبطهای این نسخه را رساله میتواند به عنوان نسخه بدلهای صحیح جایگزین ضبطهای نسخههایی شود که در چاپ فعلی کتاب الحیوان از آنها استفاده شده است.
دیباچه آنچه با عنوان«رسالة ابی عثمان عمرو بن بحر الجاحظ فی مدح الکتب و الحث علی جمعها»پیشروی دارید، نه رسالهای منفرد و مستقل،که درواقع گزیدهای است از اوائل جزء اول(یا براساس یکی از نسخ:مصحف اول) کتاب الحیوان حاجظ،به قلم ثلث1بسیار خوش و استوار کاتبی به نام علی بن هلال،که یکی از فهرستنویسان یا صاحبان این رسالهگونه،کاتب آن را علی بن هلال بن بواب،خطاط و خوشنویس نامدار سدهء چهارم هجری قمری دانسته و سرگذشتی کوتاه از او در صفحهء پایانی نسخه نگاشته است.
2 اما از مقابله و مقایسه این رساله با کتاب الحیوان3معلوم گردید که عنوان«فی مدح الکتب و الحث علی جمعها» در میان عناوین کتاب الحیوان وجود ندارد و ظاهرا چنانکه مصحح فاضل کتاب،عبد السلام محمد هارون، در مقدمهء خود بر کتاب ذکر کرده،نسخ مخطوط و چاپ پیشین کتاب4فاقد هرگونه عنوان و فصلبندی است و عناوین موجود در کتاب الحیوان(چاپ دار الجیل)از مستخرجات و اضافات مصحح کتاب است که با آوردن آنها در داخل پرانتز از متن اصلی کتاب ممتاز گردیده است.
بهرغم اغلاطی که در حرکات و اعراب کلمات و نیز تصحیفات بین و آشکاری که در متن رساله وجود دارد،معدودی از ضبطهای این نسخه از رساله میتواند به عنوان نسخه بدلهای صحیح جایگزین ضبطهای نسخههایی شود که در چاپ فعلی کتاب الحیوان از آنها استفاده شده است."