چکیده:
شیخ علی بن حسام الدین متقی برهانپوری از کبار علمای حدیث شبهقاره بود که از راه کتابت امرارمعاش میکرد و او مرکب را برای اطمینان خاطر خودش و تهیه و آماده میکرد و مرکب ساختهء خود را به نزدیکان و دوستان و طالب علمان نیز میداد و دلبستگی او به مرکبسازی به حدی بود که برای مرکبهای ساختهء خود نام مخصوص میگذاشت،چنانکه مرکبی را«عجالة الراکب» نام نهاده بود. او تجربیات و آزمودههای خود را در مرکبسازی در رسالهء کوتاه و فارسی التجریب الوافی فی الحبر الصافی آورده است که در اینجا متن استنساخ شدهء این رساله از روی تنها نسخهء موجود از آن در آرشیو ملی پاکستان ارائه میشود. وی در دیباچهء این رساله دو ترکیب معروف«سیاهی راست کردن»را به صورت شعر میآورد که برای کاغذهای درشت و نرم مناسب است.سپس صلایه کردن مداد را از تجربیات خود بیان میکند. وی در مداد معتقد به دو رکن اصلی است:یکی رنگ و دیگری روانی مداد،و روانی را بر رنگ ترجیح میدهد و نشانههایی را در شناخت دوده به دست میدهد و سه طریق مرکبسازی را به سه درجه ادنی،اوسط و اعلی ارائه میکند.
خلاصه ماشینی:
"او تجربیات و آزمودههای خود را در مرکبسازی در رسالهء کوتاه و فارسی التجریب الوافی فی الحبر الصافی آورده است که در اینجا متن استنساخ شدهء این رساله از روی تنها نسخهء موجود از آن در آرشیو ملی پاکستان ارائه میشود.
شیخ علی متقی در دیباچهء التجریب الوافی دو ترکیب معروف سیاهی راست کردن را به صورت شعر آورده است که ترکیب اول برای کاغذهای خراسان نرم ابریشمی و ترکیب دوم برای کاغذهای درشت مصری و هندی مناسب است.
و طریق آب گرفتن مازو چنان است که اگر دوده یک درم باشد زاج-که آن را به عربی«زاج قبرسی»11 گویند-یک درم و دو درم مازو//و ربع درم برگ حنا و بع درم برگ مرد و ربع درم افتیمون و ربع درم صبر مازو را خردخرد21بشکند و زاج را بساید و با مازو ضم کند و شانزده مقدار آب در وی اندازد یعنی مجموع زاج و مازو سه درم میشود."