خلاصه ماشینی:
"این«دیباچه»به اعتبار شناخت تحول فرهنگ و ادب فارسی در سدهء دهم اهمیت فراوان دارد؛ زیرا بر اثر عصبیات درشتناک متداول در میان ملهها و نحلههای عصری توانست از یک سوی،نظم و نثر جامی را به اقران او در سدهء دهم و یازدهم هجری برساند و از دیگر سوی،روش روایی دیگر آثار فرهنگی،مانند بوستان سعدی را در نزد برخی از امیران عصر صفوی،همانند مرتضی قلیخان شاملو آشکار بدارد.
ازاینروی، و نیز با توجه به این نکته که در سدههای نهم تا دوازدهم هجری و بعد از آن-خوشنویسی به حیث فضیلتی از«فضایل کسبی» تخمین میشده است،نمیتوان مرتضی قلی صاحب جنگ را خوشنویس تلقی کرد، هرچند محقق است و پیدا که او از کلانتران«ایل شاملو»بوده و نسبتی با شاملوهای قروننهم تا یازدهم هجری میبرده،اما به گواهی اسناد شناخته، نه فرزند حسین شاملو و نه ولد حسن شاملو میتوان محسوبش داشت.
61 اما از جملهء ارزشهای بسیار مهم جنگ شاملو وجود دیباچهء بیاض ظهیرا است که به اعتبار آگاهی از سلیقههای فرهنگی دانشمندان ادیب در سدهء یازدهم و نیز به لحاظ مجموعهسازی فرهنگ و نسخهآرایی عهد صفوی سزاوار تأمل و بررسی است؛زیرا در سدههای دهم و یازدهم به تصویرهایی که حس زیباییشناسانهء شگرفی بین گونههای کتاب(مثلا بیاض و غیره) و پیوستگیهای درونی ادیبان ایجاد شده است.
از نسخهء اصلی بیاض موردنظر تاکنون اطلاعی در دست نیست،از دیباچهء آن میتوان به درک بلند فرهنگی ظهیرا پی برد و هم میتوان از کلیات مندرجات آن آگاهی یافت و نیز هم میتوان ساختار زیبای آن را-که متأثر از توان اقتصادی و اثر زیباییهای گرجستانیان بوده است-تصویر یا تصور کرد."