چکیده:
تحلیل گفتمان انتقادی و نقد زبان شنختی با ادبیات از طریق مطالعات تحلیل متون ادبی، سبکشناسی و نقد ادبی مرتبط است.تحلیلگران گفتمان انتقادی بر این باورند که متون ادبی نیز مانند سایر متون در خدمت ارتباطاند.ازاینرو آنها را نیز میتوان با نگرش و روش انتقادی تحلیل نمود.تاریخ،ساختارهای اجتماعی و ایدئولوژی در نقد زبان شناختی از منابع اصلی دانش به شمار میروند و تحلیلگران رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی معتقدند که تولید،فهم،خوانش و تحلیل متون به عواملی همچون بافت خرد و کلان اعم از مسائل فلسفی،تاریخی،سیاسی،جامعه شناختی،ایدئولوژیکی و گفتمان وابسته است؛چرا که رابطهء بین مردم و جامعه به صورت تصادفی و دلبخواهی نیست بلکه توسط نهادهای اجتماعی و دیگر عوامل دخیل در گفتمان تعیین میشود و ادبیات و متون ادبی هر دوره نیز در بافت خاصی تولید،تحلیل و تفسیر میگردد.در انی راستا زبانشناسان انتقادی همچون فاولر الگوهایی برای تحلیل،تفسیر و نقد متون ادبی ارائه نمودهاند.در نگاه تحلیلگران گفتمان انتقادی ادبایت به مثابه زبان و گفتمان است.
خلاصه ماشینی:
"تاریخ،ساختارهای اجتماعی و ایدئولوژی در نقد زبان شناختی از منابع اصلی دانش به شمار میروند و تحلیلگران رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی معتقدند که تولید،فهم،خوانش و تحلیل متون به عواملی همچون بافت خرد و کلان اعم از مسائل فلسفی،تاریخی،سیاسی،جامعه شناختی،ایدئولوژیکی و گفتمان وابسته است؛چرا که رابطهء بین مردم و جامعه به صورت تصادفی و دلبخواهی نیست بلکه توسط نهادهای اجتماعی و دیگر عوامل دخیل در گفتمان تعیین میشود و ادبیات و متون ادبی هر دوره نیز در بافت خاصی تولید،تحلیل و تفسیر میگردد.
نگارنده بر این عقیده است که اگرچه رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی رابطهء زبان،قدرت،ایدئولوژی و گفتمان در متون رسانهای و مسائل سیاسی-اجتماعی را در اولویت نخست دستور کار خود دارد،و لیکن اگر بپذیریم که هرآنچه که به زبان گفتار و نوشتار مربوط میشود در حوزهء تحلیل گفتمان جای میگیرد پس میتوان ادبیات شفاهی و مکتوب ملتها را از هر زبانی-از جمله زبان و ادبیات فارسی که بخش اعظم زبان،فرهنگ و هویت مردم ایارن را تشکیل میدهد-در چارچوب تحلیل گفتمان انتقادی و نقد زبان شناختی،تحلیل و تفسیر نمود و سبک فردی و دورهای ادبیات فارسی را نیز با نگاه انتقادی،شناسایی و معرفی کرد.
در حقیقت مطالعهء علمی و توصیف زبان متن نمیتواند خنثی و بدون سوگیری باشد زیرا موقعیت اجتماعی-فرهنگی تحلیلگر ایجاب مینماید که توصیف و تحلیل متون همراه با دخالت عوامل سیاسی باشد (سیمپسون،3991: (x ،برچ نیز بر این اعتقاد است که زبانشناسان و منتقدان با فرایندهای فرهنگی سروکار دارند که مملو از مسائل ایدئولوژیکی است،بنابراین نباید به داشتن نقش بیطرفانه و خنثای علمی تظاهر نمایند(برچ،8991:13)."