چکیده:
سید مرتضی،مانند اکثر متکلمان عدلیه،بر آن است که برای «حسن بودن آلام ابتدایی»افزون بر اعتبار(لطف،مصلحت)،مسئله «عوض»ضروری است.در مقابل محقق حلی معتقد است که مصلحت موجود در«الم ابتدایی»برای«حسن بودن»آن کافی است. در این پژوهش ثابت میشود که نه سخن سید مرتضی به طور مطلق صحیح است،و نه نظریه محقق حلی،بلکه سخن درست،نظریهای است که براساس آن،حسن بودن برخی آلام ابتدایی(آلام ابتدایی غیرمکلفان در شرایطی خاص)را«عوض»و برخی دیگر(آلام ابتدایی مکلفان)را «ثواب»تبیین میکند؛و در صورت ثواب،عوض،دیگر موضوعیت نداشته،بلکه در ثواب منحل خواهد شد.در نهایت میتوان گفت:نظریه ثواب و عوض مکمل یکدیگرند تا«حسن بودن»تمام«آلام ابتدایی»را تبیین کنند. تساهل و مدارا به منزلهء یک فضیلت اخلاقی و شیوهء رفتار و عمل در مجموعهء اندیشههای اسلامی واجد جایگاه و الایی است.در این مقاله با استناد به منابع اسلامی،مبانی،اصول نظری تساهل بررسی میشود. قرآن کریم به مسئلهء تساهل و مدارا در رفتار با دیگران از جمله اقلیتهای دینی ونژادی توجه داشته است و یکی از مأموریتهای پیامبران الهی را نیز همین میداند.ما در این نوشتار گسترهء تساهل و مدارا را مطرح و در ادامه ارزیابی میکنیم.
Tolerance and sufferance، as a moral virtue and manner of behavior، is of a considerable place in Islamic teachings. In this paper، the principles of tolerance have been explained with a view to Quran and other authoritative Islamic texts. The holy Quran as a set of regulations for human life has paid much attention to tolerance towards race and religious minority. In addition، the Prophet of Islam (s.a.) has also commanded to tolerate to others. The paper has intended to introduce the problem of tolerance briefly.
خلاصه ماشینی:
"مهمترین پرسشها در اینباره عبارتاند از:در فرهنگ اسلامی تساهل و مدارا آیا در متون اصیل اسلامی و سیرهء نظری و عملی پیامبر صل الله علیه و آله وجود داشته است؟آیا تساهل و مدارا به مفهوم«تولرانس»است؟رفتار مسلمانان و به خصوص،دولت اسلامی با پیروان سایر ادیان چگونه بوده است؟ تساهل و مدارا در فرهنگ و اندیشه اسلامی به معنای نفی خشونت نهادی و سختگیری و تعصب بیجا،اصلی اخلاقی-اعتقادی است که بار ارزشی داشته و دادههای تاریخی اسلامی نیز آن را تأیید مینماید.
هدف این مقاله نیز شرح و توضیح تساهل و مدارا در متون اندیشه سیاسی اسلام، به خصوص قرآن کریم است که مصدر نخستین و موثقترین مرجع اسلامی شمرده میشود، تا بدین وسیله زوایای مختلف این مهفوم و نسبت آن با آموزههای دینی روشن شود.
بدیهی است منشأ تساهل و مدارای اسلامی با اقوام و ملل بیگانه و غیراسلامی دستورها و توصیههای است که در قالب آیات قرآنی و سیره نبوی صلی الله علیه و آله و رفتار ائمه اطهار علیهم السلام وجود دارد که به بعضی از آنها اشاره میکنیم: 1.
لازم به یادآوری است،اگرچه اسلام در مقام نسخ ادیان ابراهیمی برنیامد و به پیروان خود توصیه کرد که با اهل کتاب مدارا کنند،این بدان معنا نیست که حقانیت آنان را به رسمیت بشناسد،بلکه در آیات مختلف به وضوح،دین کامل و مورد رضایت خداوند را دین اسلام معرفی نموده و وعده داده است که روزی این دین بر همه ادیان دیگر غالب،و بر سراسر گیتی مسلط خواهد شد."