چکیده:
آزادی یکی از بزرگترین و عالی ترین ارزش های انسانی و یکی از لوازم حیات و تکامل است که همواره همه ملت ها خواستار تحقق آن بوده اند. آزادی دارای تعاریف گوناگونی است که نشات گرفته از اختلاف مبانی مکاتب در زمینه های جهان بینی و انسان شناسی آنها می باشد. به عنوان نمونه، پیروان مکاتب اومانیستی، انسان محوری را جایگزین خدامحوری کردند و بندگی خدا و تابع امر و نهی او بودن را به منزله سلب آزادی بشر دانسته اند؛ در حالی که در جهان بینی الهی، آزادی معنای دیگری دارد و توجه انسان به خدا، توجه او به نهایت کمال خودش است. نکته قابل توجه این است که در هیچ سرزمینی، آزادی مطلق و بدون قید و شرط هرگز وجود نداشته و هرگونه تعلقی، ضد آزادی و هرگونه آزادی مایه تکامل انسانها نیست. در کشور ما یکی از دستاوردهای مهم انقلاب اسلامی، رسیدن به آزادی خصوصا آزادی اجتماعی به مفهوم اعم خود بوده است و اکنون ما در دهه سوم انقلاب، شاهد آن هستیم که شعار «آزادی» مرتبا تکرار می شود و هرکس تفسیر خاصی از آن ارائه میدهد. در این مقاله، نگارنده سعی دارد تا آنجا که امکان دارد مسئله آزادی اجتماعی و زیر مجموعه های آن را در چارچوب قوانین اسلامی مطرح کند تا حد و مرز آزادی فرهنگی، سیاسی و اخلاقی و رفتاری میباشد، که آزادی فرهنگی نیز به نوبه خود دارای زیر مجموعه هایی است که عبارت اند از: آزادی های اندیشه، عقیده، بیان و قلم که به فضل خدا به هریک از آنها پرداخته خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
»(نهج البلاغه،نامۀ 31) در دورۀ معاصر نیز آزادی از ارزش ویژهای برخودار است و هر ملتی خود را طرفدار آزادی میداند و باید دانست که بیشک یکی از مهمترین عوامل پیروزی انقلاب اسلامی در ایران،محرومیت مردم از داشتن آزادی خصوصا آزادی اجتماعی بود که به این امر،هم عناصر داخلی و هم عناصر خارجی،حتی غربیهای که سالها در ایران سلطه داشتند،اذعان دارند.
در دهۀ سوم انقلاب،ملاحظه میشود که گفتمانها و برداشتهای جدیدی از آزادی اجتماعی مطرح میگردد که بعضا بسیاری از تنشهای سیاسی-اجتماعی چند سال اخیر که در جامعه یا حتی در داخل احزاب و گروههای خودی نیز دیده شده است،منبث از همین تلقیات گوناگون از آزادی اجتماعی از دیدگاه اسلام میباشد که لازم است جهت شفاف نمودن این امر مهم،یعنی آزادی اجتماعی به مؤلفههای آنکه شامل:آزادیهای فرهنگی،عقیدتی،فکری و سیاسی است،پرداخته شود؛که در واقع همۀ اینها زیر مجوعههایی از همان آزادی اجتماعی هستند.
»(مطهری،آشنایی با قرآن،ج 3،ص 222) آزادی سیاسی اسلام دین جامع است که بر تمامی شئون زندگی بشر نفوذ داشته و همچنان که در مسائل اخلاقی و معنوی دقت نظر دارد،به مسائل ظاهری و اجتماعی هم عنایت خاصی دارد و همواره خواستار اصلاح جامعۀ مسلمین و مستقل بودن آنان با به وجود آمدن حکومت اسلامی بوده است؛که از ویژگیهای این حکومت می توان به برقراری عدالت اسلامی،از میان بردن تبعیضها،پیشگیری از ظلم،مراعات حقوق سیاسی و اجئتماعی افراد و از این قبیل اشاره کرد.