چکیده:
با وجود شرحهای بسیاری که در گذشته و سالهای اخیر بر منظومة مخـزنالاسرار نوشته
شده است، ابیات زیادی از این مثنوی ـ و به ویژه مقدمة آن ـ همچنان در هالهای از
ابهام فرو رفته و ژرف و رازناک باقی مانده است. نگارنده در این مقاله، ضمن مقایسه و
تشریح نظر شارحان، با تأکید بر توجه به ساختار اثر، استفاده از آثار هم عرض، و
پیوند عمودی ابیات، دیدگاه خود را مبنی بر طرح «داستان آفرینش» یا ترتیب خلقت هستی
در مقدمه این منظومه، بیان کرده است.
خلاصه ماشینی:
"نگارنده ضمن احترام و تجلیل از آثار قلمی همة نظامیپژوهان، در این مقاله میکوشد تا با نظر به شرحهای یاد شده، دیدگاه خود را دربارة ابیات آغازین مثنـویگران سنگ مخزنالاسرار بیان کند: بســــم اللـه الـرحـمن الـرحیـم\هســت کلـید در گنـج حکیـم فاتحة فکرت و ختـــم ســـخـن\نام خــدای است بـرو ختم کن پیـــش وجود هـمـه آینـــدگان\بیــش بقــــای همه پایندگان ســـــابقه ســالار جـهـان قـدم\مرسـله پیونـــد گلـــوی قلـم پـرده گشـــای فلـــک پـردهدار \پـردگی پــــرده شنـاسـان کار مبدع هر چشمه که جودیش هست\مختـرع هرچه وجودیش هست لعـــل طــــراز کـمـر آفتـــاب\حلـــه گـرخاک و حلی بند آب پـــرورش آمـــوز درون پـروران\روز بـرآرنـــدة روزی خـــوران مهره کش رشتـة بـاریـک عـقل\روشـنی دیــــدة تاریـک عقل داغ نــــه ناصـیه داران پــــاک\تـاج ده تخــت نشینان خاک...
تقدم آفرینش آسمان بر دیگر مخلوقات در آثار دینی بسیاری به چشم میخورد؛ سفر تکوین المخلوقات در تورات چنین آغاز میشود: «در ابتدا خدا آسم و زمین را آفرید/ و زمین تهی و خالی بود و تاریکی بر روی لجه و روح خدا بر روی آبها متحرک/ و خدا گفت که روشنایی شود و روشنایی شد/ و خدا روشنایی را دید که نیکوست پس خدا روشنایی را از تاریکی جدا کرد/ و خدا روشنایی را روز خواند و _______________________________ 3 ـ دکتر دادبه نظیر این دریافت را در ضمن مقالهای این چنین بیان میکند: یگانه آفریدگاری که بر گلوی قلم صنع یا سرنوشت گردنبند بسته است، یعنی هستیها را آفریده و سرنوشتها را رقم زده است."