چکیده:
ابو العلاء معری،شاعر اندیشمند عرب و خیام نیشابوری،شاعر و فیلسوف و متفکر مشهور ایرانی،از بزرگان علم و ادب جهان به شمار میآیند که با داشتن شخصیت رمزآلود،آوازهی دانش و معارفشان از مرزهای جغرافیای خود فراتر رفته است.میتوان گفت بسیاری از دانشمندان شرق و غرب تحت تأثیر اندیشههای این دو متفکر قرار گرفته و از آن دو متأثر شدهاند و دربارهی افکار و جهتگیریهای هریک سخن گفته و کتابها و مقالاتی عرضه داشتهاند. در این مقاله پس از اشارهای تطبیقی به زندگی هر دو شاعر،به عقاید و جهت گیریهای آنان خواهیم پرداخت و افکار و بعضی از جهتگیریهای عقیدتی و اجتماعی آنها را مورد تطبیق،نقد و بررسی و تحلیل قرار خواهیم داد.باشد که با نمودن افکار و آرای شاعران و ادیبان نامی و بررسی و تحلیل آن،راه به سوی حقایق هموارتر گردد.
خلاصه ماشینی:
"حال بنگرید به اندیشهی خیام در این مورد: برگیر پیاله و سبویی دلجوی فارغ بنشین به کشتهزار و لب جوی بس شخص عزیز را که چرخ بدخوی صدبار پیاله کرد و صدبار سبوی (فروغی،38:3731) باز در همین مورد،ابو العلاء از ما میخواهد که بر زمین آهسته قدم بگذاریم: خفف الوطء ما اظن ادیم ال ارض الا من هذه الاجساد (فروخ،832:8431) بر زمین آهسته قدم بگذار که به نظر من جز انسانهای خاک شده چیزی روی زمین نیست و خیام میگوید: هر سبزه که بر کنار جویی رسته است گویی ز لب فرشتهخویی رسته است پا بر سر سبزه تا به خواری ننهی کان سبزه ز خاک لالهرویی رسته است (فروغی،19:3731) 2-خیام و ابو العلاء در مورد بهشت و دوزخ نیز عقاید یکسانی دارند و میگویند تا به حال،کسی از بهشت و دوزخ برای ما خبری نیاورده تا نسبت به وجود آنها اطمینان کافی داشته باشیم.
با بررسی تطبیقی افکار و عقاید و جهتگیریهای خیام نیشابوری و ابو العلاء معری به این نتیجه میرسیم که: خیام و ابو العلاد به دلیل برخورداری از مواهب فطری وهوش و استعداد سرشار و تسلط بر زبان و ادب عربی و انتساب به فرهنگ غنی اسلامی،آثاری شگفت از خود به جای گذاشتهاند و با توجه به شرایط زندگی و فراز و فرودهای آن از راه تهکم و انتقادهای تند و گزنده و بدبینی و گاهی طعن، سخنانی بیان کردهاند که شاید با نگاهی سطحی بعضی از آن سخنان ناخوشایند به نظر برسد ولی با ژرفنگری و همراه شدن با اندیشهی این دو شاعر اندیشمند در مراحل مختلف زندگی درمییابیم که این سخنان براساس شرایط زمان و مکان عرضه شده و راز و رمزهایی دارد که چندان هم ناخوشایند نیست."