چکیده:
از دیدگاه هنر ایرانی،اسطوره و حماسه دو بنیاد هویت ایرانی قلمداد میشود.مقالهء حاضر به چگونگی نقش سه مؤلفهء مذهب،اسطوره و حماسه در تکوین هویت بومی مازندران میپردازد و هدف آن بررسی میزان گرایش مردم مازندران به این سه عنصر هویتساز است.از آنجا که هنرهای بصری و متون تصویری،یکی از عناصر مهم هویتساز هستند،نقوش تزیینی بناهای سقانفارها جهت بررسی موردی در نظر گرفته شدهاند.اکثر این بناهای مذهبی که یادمانی آیینی و تاریخی بودهاند در دورهء قاجاریه ساخته شدهاند و تزیینات این بناها با فرهنگ و هویت بومی منطقه مرتبط بوده،با توجه به ویژگی هنر قاجاری،با تلفیق سه عنصر مذهب،اسطوره و حماسه در نقوش سقانفارها،تجدید عظمت ایران قبل از اسلام و نیز هویت مذهبی بعد از اسلام را مینمایانند.متغیرهای علی که متغیرهای اصلی هستند شامل مؤلفههای مذهب،اسطوره و حماسه است.متغیرهای توصیفی تحقیق،نقش مایههای متعددی هستند که شامل دو گروه بزرگ مذهبی و غیر مذهبی بوده،روایات دینی،حماسی و ملی را به تصویر میکشند.مقالهء حاضر در پی پاسخ به این پرسش اساسی است که چرا و چگونه خلق این آثار هنری در تکوین هویت ایرانی نقش داشته است؟فرضیه مقاله این است که اسطوره،مذهب و حماسه،با کارکرد دینی و اجتماعی،نقش مهمی در تکوین هویت ایرانی داشتهاند و باعث حفظ و تقویت انسجام مردم این منطقه از ادوار گذشته تا به امروز بودهاند.
خلاصه ماشینی:
"اکثر این بناهای مذهبی که یادمانی آیینی و تاریخی بودهاند در دورهء قاجاریه ساخته شدهاند و تزیینات این بناها با فرهنگ و هویت بومی منطقه مرتبط بوده،با توجه به ویژگی هنر قاجاری،با تلفیق سه عنصر مذهب،اسطوره و حماسه در نقوش سقانفارها،تجدید عظمت ایران قبل از اسلام و نیز هویت مذهبی بعد از اسلام را مینمایانند.
متغیرهای علی این تحقیق که به عنوان عوامل به وجودآورندهء این پدیدهها محسوب میشوند عبارتاند از:سیر تکامل تاریخی،ساختار اجتماعی،نهادهای سیاسی، اعتقادات مذهبی و ملی،آداب و رسوم و ارزشهای زمان ایجاد بناها و تزیینات موجود در آنها،و متغیرهای توصیفی این تحقیق شامل روابط بینامتنی تصاویر و روایتها و مضامین نقوش است که مبین صفات و ویژگیهای این اشیاء بوده،سهم زیادی در ایجاد شناخت وضعیت آنها دارد.
در این دوره، هنرهای نمایشی یا تئاتر به معنی جدید،در ایران پس از اسلام،به علت مشکلات مضمونی داستانهای نمایشی که متأثر از فرهنگ یونان باستان و ایران بود و مخالفت افکار عمومی جامعهء دینی ایران با بسیاری از امور ذوقی و هنری عصر شرک تا اواخر قرن چهارم هجری،به کلی منسوخ و متروک شد،اما به تدریج،با تغییر مضامین داستانهای نمایشی که صورت دینی و اسلامی پیدا کرده بود،دوباره فعالیت خود را آغاز کرد.
نقوش مذهبی موجود در سقانفارها مربوط به دو دورهء قبل و بعد از اسلاماند: نقوش دورهء اسلامی نقوش امامان(تصاویر 4-6):در نقاشیهای سقانفارها چهرههای معصومین و مقدسین و افراد روحانی،همواره شباهتهایی با افراد حماسی و اسطورهای ایرانزمین دارد که این موضوع یکی از ویژگیهای هنر عامیانه است."