چکیده:
ترسیم یک مرز دقیق میان گستره فعالیت امرا با دیگر ارکان قدرت حکومت در این دوره به راحتی ممکن نیست و یا بسیار دشوار خواهد بود؛زیرا که با توجه به زمینههای اجتماعی،قومی و شرایط سیاسی زمان تغییراتی داشته است.اما آنچه قطعی به نظر میرسد این است که جایگاه امیران در ارتباط با دیگر صاحبان قدرت در حکومت مغول ممتاز بوده و در گذر زمان روند رو به رشدی است. در رأس هرم قدرت قبیلهای و ایلاتی مغول امیران(نویانها)شبکه گسترده و با نفوذی را تشکیل میدادند که اختیارات وسیعی از قبیل شرکت در شورای تعیین خان،ریاست بر سپاهیان و فرماندهی لشکرها به هنگام جنگ،داوری و قضاوت،حل اختلافات قبایل،بازرسی مالی و سفارت و امور چترداری و تشریفات مجالس خان و سایر موارد را در برمیگرفت. آنان در همه تحولات سیاسی،نظامی و حتی اقتصادی و فرهنگی جامعه مغول نقش فعالی داشته و کمتر رویداد مهمی بوده است که دست کم رد پای امیران(نویانها)در آن دیده نشود.برای درک میزان تأثیر و کارآیی و چگونگی عملکرد امیران در نظام حکومتی مغولان،در درجه اول باید جایگاه آنها را در هرم قدرت سیاسی و نسبت به سایر اجزای آن مشخص کرد،سپس به نقش آنها در امور شورایی پرداخت.چنانکه خواهیم دید
خلاصه ماشینی:
"اینک با توجه به این زمینهها و پیشینه تاریخی نقش امیران مغولی و تداوم حملات مغولان به ایران به ویژه پس از مأموریت هولاکوخان این سئوال مطرح است:آیا با استقرار مغولان در ایران و تشکیل دولت ایلخانی این امیران کماکان به نقش نظامی خویش بسنده کردهاند؟ یا اینکه سعی در گسترش این نقش در شوراها به حیطه قدرت دیوانسالاری داشتهاند؟ و در این میان آیا با این گسترش حوزه قدرت و نفوذ امیران برای تقابل و درگیری با قدرت دیوانسالاری ایرانی فراهم نخواهد شد؟سرانجام این تقابل به کجا خواهد انجامید؟در این پژوهش برآنیم ضمن پاسخ به سؤالات فوق اساسیترین فرض را که همانا میزان تأثیرگذاری امیران در شوراهای عصر ایلخانی و تقابل آنها با کارگزاران و دیوانسالاران ایرانی است مورد بررسی و کنکاش قرار داده و نتیجه این تحولات را بر اوضاع آن عصر روشن سازیم.
از جمله پیآمدهای قدرت یافتن امیران مغول در شورای انتخاب اباقا و نشستن وی بر سریر خانی چند مسئله مهم قابل ذکر است: 1-هرچند این شورا مشروعیت خود را از تعیین جانشینی خان متوفی و وصیت هولاکو می گیرد،لیکن ترکیب آن و انتخاب اباقا نشان میدهد که این بار غلبه با خواتین،امرا(نویانها)و بزرگان مغول بوده است،به طوری که نقش خواجه نصیرالدین طوسی را نیز تنها در تعیین روز بر تخت نشستن خان(طالع سنبله)میبینیم."