چکیده:
خود از منابع فراوانی از یونانی،رومی،سریانی،ارمنی و عربی گرفته تا اکتشافات باستانشناسان فرانسوی،و نیز از آثار ایرانشناسان و مورخان انگلیسی گرفته تا مشاهدات و مطالعات شخصی خود بهره برد.او مدعی است که با این کار خود خلاء به وجود آمده در طول صد سال قبل یعنی از زمان تألیف تاریخ تاریخ ایران سرجان مالکم به این طرف را،پر کرده است. ویژگیهای تاریخنگاری او یکی از مسائل بسیار مهمی است که در این مقاله به تفصیل از آن سخن رفته است.مسائلی از قبیل انگیزهها،اهداف،دیدگاهها و تأثیرات محیط پیرامونی و اندیشههای اجتماعی در نوع نگاه او به تاریخ ایران از آن جمله است. سرپرستی یاکس یکی اژ چهرههای برجستهء شرقشناسی و ایرانشناسی انگلستان است که در دوران حیات خود تحقیقات و مطالعات گستردهای در حوزهء شرقشناسی و ایرانشناسی داشته است.او نزدیک به نیم قرن از عمر خود را در کشورهای آسیایی و آفریقایی سپری کرد که حداقل 25 سال از آن در ایران بوده است.ضرورت مسئولیتهای سیاسی و نظامی سایکس در ایران از یک سو،و علاقه و همت او در تحققات و مطالعات از سوی دیگر، وی را ناگزیر به سفرهای طولانی کرد که حداقل شش بار آن به ایران بوده و در طی این مسافرتها،اقدام به تحقیقات گسترده و همهجانبه کرد و اطلاعات ارزشمند و مفیدی جمعآوری نمود.کثرت و تنوع آثار او در حوزههای مختلف سیاسی،اجتماعی،اقتصادی،دینی و به ویژه تاریخ و جغرافیا،نشانی از وسعت و عمق اطلاعات و همت و پشتکار وی دارد. سایکس در زمینهء تاریخ ایران،کتابی تحت عنوان«تاریخ ایران»از آغز تا عصر خویش را به رشتهء تحریر درآورد.او در این کتاب و نیز سایر آثار
خلاصه ماشینی:
"نخستین هدفی که خود سرپرسی سایکس در تألیف کتاب مذکور مطرح میکند،جبران خلافی است که در مدت یکصد سال اخیر از عدم تدوین چنین کتابی به وجود آمده بود:«از زمان انتشار کتاب تاریخ سرجان ملکم درست یک قرن گذشته و در این مدت طولانی رموز کتیبههای میخی حل شده،اسرار شوش مکشوف گردیده و از بسیاری جهات دیگر نیز ترقیات قابل ملاحظهای دست داده است.
»(همان،1/422)اگر از دو مورد فوقالذکر که اساس تفکرات سایکس در تاریخنگاری را تشکیل میدهند بگذریم،خصائص و ویژگیهای دیگری نیز در دیدگاههای تاریخی او میتوان مشاهده نمود که به برخی از آنها اشاره میشود: 3)یکی از موارد مشابهی که در اغلب نوشتههای انگلیسیها از ایرانشناسان و مورخین گرفته تا سیاحان و سفرنامهنویسان آنها در رابطه با تاریخ معاصر ایران فراوان دیده میشود،طرح میزان نفوذ و نقش دولتهای روسیه در تحولات سیاسی،مذهبی،اجتماعی و اقتصادی ایران در طول یک قرن و نیم یعنی از آغاز قرن نوزدهم میلادی تا جنگ بینالملل دوم میباشد.
» (همان،102) ج)نکته آخر این که یکی از عوامل موفقیت سرپرسی سایکس در ارائه اطلاعات صحیح و درست و نیز نزدیکتر شدن به انصاف و واقعیت در مورد ایرانیها به معنی عام آن در همه دورههای تاریخی این بوده که دایرهء شمول اطلاعات وی دربارهء ایران بسیار گسترده و متنوع بوده است،این گستردگی و تنوع را میتوان در آثار و تألیفات متعدد وی که از تاریخ و جغرافیا گرفته تا کشاورزی و تجارت و فرهنگ و مذهب بسط پیدا کرده مشاهده نمود."