چکیده:
در این مقاله دو شرح مهم و نامآشنا بر«تجرید الاعتقاد»خواجهی طوسی،به همراه نگاهی به احوالات دو شارح این کتاب،موضوع بحث و بررسی است:نخستین،شرح از علامهحلی موسوم به«کشف المراد»است و دیگری شرح علامه شعرانی با عنوان«ترجمه و شرح فارسی».در این میان «کشف المراد»هم به لحاظ سبق و تقدم و هم به دلیل رازگشاییهایش که راه را در فهم اثر سترگ خواجه هموار ساخته،بسیار حائز اهمیت است. شرح علامه شعرانی هم از آن سبب که برای فارسیزبانان پنجرهای روشن به سوی اندیشههای کلامی خواجه بازکرده است،جایگاهی شایسته دارد. هرچند شرح مرحوم شعرانی وامدار شرح علامهحلی است،اما به مواضعی از نقادیها و اظهارنظرهای عالمانهی ایشان در شرح فارسی اشاره شده است که مزایای آن را برشمردهایم.
خلاصه ماشینی:
"از علامهی حلی تا ابو الحسن شعرانی مقایسهای بین شروح تجرید الاعتقاد دکتر فضل اله خالقیان مدرس دانشگاه و مرکز تربیت معلم شهید مفتح(شهرری) چکیده در این مقاله دو شرح مهم و نامآشنا بر«تجرید الاعتقاد»خواجهی طوسی،به همراه نگاهی به احوالات دو شارح این کتاب،موضوع بحث و بررسی است:نخستین،شرح از علامهحلی موسوم به«کشف المراد»است و دیگری شرح علامه شعرانی با عنوان«ترجمه و شرح فارسی».
» کتاب تجرد از آثار مهم اعتقادی مسلمانان است که متأسفانه به علت سنگینبودن متن آن و اختصار معماگونهای که در آن به کار رفته،دست بسیاری از دامانش کوتاه شده است و امثال شرح شعرانی میوههای این درخت پربار را در دسترس عموم علاقهمندان قرار دادهاند قطعا کتاب تجرید که توسط مولای اعظم،پیشوای علمای راسخ، اسوهی حکیمان الهی،یاور حق و آیین دین تصنیف شده است،کتابی است با حجم کم و نظمی فشرده،در عین حال با علم فراوان و شأنی باشکوه و نظامی نیکو که در نزد پیشوایان بزرگ(علم)مقبولیت یافته است و دانشمندان اعصار گوناگون نظیر آن را پدید نیاوردهاند.
بنابر آنچه مرحوم شعرانی در مقدمهی شرح خود آورده است:«نام کتاب در غالب تصانیف تجرید الکلام ضبط شده است،اما چون شرح علامه حلی قدس سره،کشف المراد فیشرح تجرید الاعتقاد است و ما به این شرح عنایت تام داشتیم،در همهجای کتاب تجرید الاعتقاد آوردیم» [شعرانی،بیتا:11].
آیت الله حسنزادهی آملی در مقدمهی تحقیقی که بر کشف المراد نگاشته است،از قلم مرحوم آقابزرگ طهرانی صاحب«الذریعه»نام کتاب را«تحریرالعقائد»ذکر کرده است،ولی از آنجا که علامهحلی،شارح کتاب که تلمیذ مستقیم خواجه و معاصر با وی بوده وشرح خویش را«کشف المراد فی شرح تجرید الاعبقاد»نامیده،همیننام را برگزیده است."