چکیده:
نسخهی خطی مثنوی ورقه و گلشاه که در موزهی توپقاپیسرایی استانبول نگهداری میشود،با 71 نگارگریای که در بر دارد،به قولی قدیمیترین نسخهی مصور موجود و رقمداری است که حدود اوایل قرن هفتم هجری قمری پدید آمده است.با استناد به امضای نقاش،خالق این نگارهها هنرمندی است به نام عبد المؤمن بن محمد خویی.در این نوشته ضمن آشنایی با مثنوی ورقه و گلشاه و نگارههای آن،از هویت هنرمند خالق این نگارهها نیز سخن به میآید.همچنین ترجمهی مقاله دکتر اوزرگین به عنوان پایانبخش نوشته آورده میشود.
خلاصه ماشینی:
عبد المؤمن بن محمد خویی نقاش قرن هفتم هجری علیرضا مقدم* چکیده نسخهی خطی مثنوی ورقه و گلشاه که در موزهی توپقاپیسرایی استانبول نگهداری میشود،با 17 نگارگریای که در بر دارد،به قولی قدیمیترین نسخهی مصور موجود و رقمداری است که حدود اوایل قرن هفتم هجری قمری پدید آمده است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1 یکی از صفحات نسخهی خطی مثنوی ورقه و گلشاه،موزهی توپقاییسرایی استانبول ذبیح اللّه صفا در مورد قدمت آن مینویسد:«نسخهی مذکور بنا بر رسم الخطی که در آن رعایت شده و همچنین رعایت«د»و«ذ»و آوردن«ج»به جای«چ»و«ز»به جای«ژ»و آوردن«ی»به جای کسرهی ممدوده و گذاردن«یائ»کوچک بالای کلمات برای نمودن کسرهی اضافه...
با توجه به این خط و نیز نگارهها به ضرس قاطع میتوان گفت که نسخهی خطی موجود متعلق به نیمهی اول قرن 7 هجری31/ میلادی است.
یتکین با بررسی ویژگیهای خط به کار رفته در کتاب و نیز مقایسهی فیگورهای نگارههای کتاب با نگارههای سفالینههای دورهی سلجوقی ری و کاشان و همچنین نگارههای کلیله و دمنه (مونیخ)معتقد بود که ورقه و گلشاه در اواخر قرن 21 و یا نهایتا نیمهی اول قرن 31 خلق شده است.
محققانی که بر روی نگارههای ورقه و گلشاه بررسیهایی داشتهاند،تنها در این موضوع که اثر متعلق به نیمهی اول قرن 31 است توافق دارند،اما بسیاری از آنها این مسئله را که نقاش اثر خویی است و نیز به ویژه آنکه خط به کار رفته در متن تماما دارای ویژگیهای آناتولیایی است،مورد توجه قرار ندادهاند.