چکیده:
جای پای بوم شناختی یک ابزار ارزیابی میزان ارتباط انسان با طبیعت است.این شاخص،کیفیت نیازهای یک گروه انسانی را که با مقدار مشخصی از سطح زمین و آب،به تولید منابع مصرفی و دفع مواد زائد حاصل از زندگی خود اقدام میکند،اندازهگیری مینماید. جای پای بوم شناختی،مقایسه جامعی از تقاضا و مقدار عرضه منابع طبیعی ارائه میدهد.در ارزیابیهای جای پای بوم شناختی، جای پای بوم شناختی واقعی یک منطقه(مانند:شهر،کشور و غیره)با جای پای بوم شناختی بالقوهای که برای پایداری آن منطقه مورد نیاز خواهد بود،سنجیده میشود.مدیریت منابع طبیعی به توانایی و سرعت تجدید آن منابع در راستای توسعهء پایدار مربوط میشود. هماکنون جای پای بوم شناختی به عنوان یک شاخص توسعه پایدار بهطور گسترده پذیرفته شده است.کشورها،شهرها یا سازمانها با سنجش مقدار جای پای بومشناسیشان میتوانند پایداری فعالیتهایشان را ارزیابی کنند.تاکنون تخمینهای بسیاری از مقدار جای پای بوم شناختی در سطوح مختلف جهانی،ملی و منطقهای ارائه شده است.کاهش جای پای بوم شناختی یک جمعیت یا سازمان اساسا به تغییر در رفتار افراد مربوط میشود.کاهش جای پای بوم شناختی یک شخص یا یک فعالیت ویژه،ممکن است به واسطه تغییر در مواردی،نظیر:منابعی که مصرف شدهاند،چگونگی به وجود آمدن مواد زائد و نوع غذای مصرف شده باشد.چنین جای پایهای بوم شناختی ناشی از اختلاف بین کشورها در مراحل مختلف توسعه اقتصادی و خصوصیات جغرافیایی مختلف آنها است.ما در این پژوهش به دنبال این هستیم تا منابع بوم شناختی ایران را از انقلاب اسلامی تا سال 1380 بررسی کنیم.با بررسیهای و همچنین آمارهای ارائه شده،مشخص گردید که منابع اکولوژیک در ایران به صورت ناپایدار استفاده شده است.
خلاصه ماشینی:
"این روش بهطور گسترده در سالهای اخیر به عنوان یک شاخص مصرف منابع و جذب مواد زائد تولید شده براساس سرانه مساحت تولید بوم شناختی مورد نیاز به کار برده شده است: (Costanza,2000 5) جای پای اکولوژیکی اصولا برای ارزیابی ظرفیت بومشناختی،ظرفیت نهایی اکولوژیکی و همچنین (1)- Ecological Sustainable (2)- Ecological Footprint توسعه پایدار به کار برده میشود.
با توجه به این نمودار،بیشترین مصرف جای پای بومشناختی مربوط به کشور امارات متحده عربی است(با توجه به کیفیت پایین و بایر بودن زمینهای این کشور)که نزدیک به 11/78 هکتار برای هر نفر در سال 0831 است،درحالیکه متوسط جهانی در همین سال 2/32 بوده است؛یعنی این کشور حدود 5 برابر مصرف جهانی از منابع خود استفاده کرده است.
کشورهایی که بیشترین مصرف EF (بعد از امارات متحده عربی) داشتهاند؛عبارتند از:ایالات متحده آمریکا(9/95)، فنلاند(7/46)،کویت(7/53)،کانادا(7/23)،استرالیا (6/65)،سوئد(6/70)و نیوزیلند(5/49) Living) (planet report,2006:32 (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1-نمودار ظرفیت زیستی 93 کشور جهان را در سال 0831 کشور امارات متحده عربی که از بیشترین مقدار مصرف منابع جای پای بومشناختی برخوردار بوده (طبق شکل 1)،در این نمودار از ظرفیت زیستی حدود 0/8 که کمتر از متوسط جهانی است،برخوردار است(66-%)،که ناپایدارترین کشور در میان کشورهای جهان است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4-مصرف منابع اکولوژیک را به تفکیک منابع و مقدار آن نتیجهگیری با توجه به اینکه محیطزیست طبیعی و انسانی تنها قلمرو و عرصه موجود برای تحقق اهداف توسعه است،بنابراین،نیازمند توجه و حفاظت جدی از این محیط برای پایدار ساختن توسعه هر کشور،منطقه و محل است."