چکیده:
آرایش الگوهای همدید هوایی و سامانههای فشار در طول سال همراه با نقش عوامل محلی،موجب تولید،صعود،انتقال و انتشار انبوهی از ریزگردها در مناطق جنوبغرب،غرب و شمالغرب ایران،میشود.در این مطالعه،با هدف بررسی عوامل هدید موثر بر رخداد این پدیده جوی در بخشهای غربی ایران،10 موج گرد و غباری مهم طی یک دوره آماری 5 ساله از سال 1384 تا 1388، انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت.بنابر اهمیت موج فراگیر و گسترده گرد و غباری روزهای سیزدهم تا شانزدهم تیرماه 1388، الگوهای همدید و مکانیسم تشکیل،انتقال و انتشار گرد و غبار در آن به تفصیل مطالعه شد.نتایج حاکی از این است که؛در تمام موارد، استقرار یک سامانه کمفشار بر منطقه خاورمیانه و تقویت شرایط ناپایداری در سطح بیابانها و همچنین تاثیر هماهنگ یک موج کم فشار دینامیک بر فراز جو منطقه،زمینه مناسب را برای انتقال ریزگردها به جو منطقه فراهم میآورد.همگرایی سامانههای پرفشار آزور،کمفشار حرارتی و افزایش شیب فشاری در روزهای اوج فعالیت پدیده،باعث تقویت سیستمهای بادی سطح بالا گردیده و باعث انتقال و انتشار مقادیر انبوهی از ریزگردها در بخشهای وسیعی از جنوب غرب،غرب و شمال غرب ایران میشود.بررسی الگوهای حاکم بر نقشههای همدید هوایی اعم از سطح زمین و تراز بالا و همچنی نمونههای ترمودینامیک جو بالا در تمام موجهای گرد و غباری انتخابی از جمله موج فراگیر مذکور،نشان میدهد که تفاوت چندانی بین آنها از نظر تولید،انتقال و انتشار گرد و غبار مشاهده نمیشود.شاید مهمترین تفاوت،مربوط به نزدیکی بیشتر فرود موج کوتاه سطح 500 هکتوپاسکالی به غرب ایران و ضعیفتر شدن حاکمیت پرفشار آزور بر روی ایران است که حرکت توده گرد و غبار بر روی کشور را تسهیل نموده است.قطع بادهای سطح فوقانی طی روزهای چهاردهم تا شانزدهم تیرماه،باعث سکون نسبی و فعالیت بسیار کند سیستم شده و پخش و انتشار ریزگردها را با تاخیر بیشتری همراه نموده است.
خلاصه ماشینی:
"مجله جغرافیا و برنامهریزی محیطی،سال 22،شماره پیاپی 34،شماره 3،پاییز 0931 وصول:9831/5/81 پذیرش:0931/2/42 صص 43-71 بررسی همدید توفانهای گرد و غبار در مناطق غربی ایران طی سالهای 4831 تا 8831(مطالعه موردی:موج فراگیر تیرماه 8831) حسن ذو الفقاری:دانشیار اقلیمشناسی،دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران* جعفر معصومپور سماکوش:استادیار اقلیمشناسی،دانشگاه رازی،کرمانشاه،ایران شاپور شایگانمهر:کارشناس ارشد اقلیمشناسی،اداره تحقیقات هواشناسی کاربردی،کرمانشاه،ایران محمد احمدی:کارشناس ارشد اقلیمشناسی،اداره تحقیقات هواشناسی کاربردی،کرمانشاه،ایران چکیده آرایش الگوهای همدید هوایی و سامانههای فشار در طول سال همراه با نقش عوامل محلی،موجب تولید،صعود،انتقال و انتشار انبوهی از ریزگردها در مناطق جنوبغرب،غرب و شمالغرب ایران،میشود.
بررسی طوفانهای گرد و غباری استان خوزستان (کرمی،831:93)طی سالهای 4731 تا 8731 نشان میدهد که طی دوره گرم سال،همگرایی مداری سامانه کمفشار ایرانوپاکتسانی از سمت شرق و سامانه پرفشار آزور از سمت غرب و در نتیجه افزایش شیب فشار روی خوزستان طی روزهای اوج طوفانهای گرد و غباری باعث انتقال و انتشار پدیده گرد و غبار در استان خوزستان و استانهای اطراف میشود.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1-گسترش گرد و غبار در خاورمیانه و ایران در روز چهاردهم تیرماه 8831 شکل شماره 2،مقادیر تقریبی تراکم ریزگردهای در واحد میکرومتر در یک متر مکعب از هوای برخی از مراکز استانهای درگیر در این پدیده گرد و غباری روزهای سیزدهم تا شانزدهم تیرماه 8831 را به صورت نموداری نشان میدهد.
آرایش الگوهای فشار در ترازهای 005 و 007 هکتوپاسکال بررسی نقشههای سینوپتیک ترازهای 005 و 003 هکتوپاسکال طی روزهای سیزدهم تا شانزدهم تیرماه 8831 مطابق با چهارم تا نهم جولای 9002 در گستره ای از عرضهای جغرافیایی صفر تا 09 درجه شمالی و 0 تا 09 درجه شرقی،نشان داد که شرایط پرفشاری که ویژگی غالب اقلیمی دوره گرم سال بر بالای آسمان ایران و عرضهای همسان است در تمام دوره مورد مطالعه کموبیش با قدرت زیاد حاکمیت دارد."