چکیده:
منزلت و جایگاه اهل بیت(ع) در قرآن کریم یکی از موضوعاتی است که در نهج البلاغه از آن سخن به میان آمده است؛ موضوعی که توجه به آن از دو حیث «عترت شناختی» و «قرآن شناختی» مهم ارزیابی می شود.
عبارت «فانزلوهم باحسن منازل القرآن» در خطبه 86 و «فیهم کرائم القرآن» در خطبه 153 دو شاهد موضوع اند که واکاوی دلالی و مفهومی آنها، از وجوه معنایی عمیق و دقیقی حکایت دارد که از نگاه بیشتر مترجمان و شارحان پنهان مانده و به تبع آن، به نکات معرفت شناختی آنها در حوزه منزلت اهل بیت(ع) اشاره نشده است. به نظر می رسد درنگ سندی درباره «فیهم کرائم القرآن» و نسخه پژوهی آن هم مغفول مانده است.
نویسنده در این مقاله می کوشد با پردازش شواهد یادشده، تصویری درست و شایسته از منزلت قرآنی اهل بیت(ع) در کلام امیرمومنان ارائه دهد.
خلاصه ماشینی:
"روشن است که«منازل الشهداء»و«منازل الابرار»در این عبارات به معانی درجه ومراتب شهدا و ابرار به کار رفته است؛بنابراین معنای محل نزول برای واژه«منازل»درکلام امام بعید به نظر میرسد و بر این اساس این معنا که«اهلبیت علیهم السلام را در بهترینمنازل قرآن یعنی قلب(-محل نزول و جای دادن قرآن)قرار دهید و در تکریم و تعظیمآنها کوشا باشید»دورترین معنا از کلام امام باشد،ازاینرو باید به دنبال معانی دیگریباشیم که در آن معنای مقام و درجه و رتبه از واژه منازل ظهور و بروز دارد.
شاذان بن جبرئیل قمی(م:660 ق)در کتاب الفضائل از ابن عباس نقل میکند کهپیامبر خدا صلی الله علیه و آله به مردم فرمود: اعلموا ان القرآن اربعة ارباع ربع فینا اهل البیت و ربع قصص و امثال و ربعفرائض و انذار و ربع احکام و الله انزل فی علی کرائم القرآن.
نتیجهگیری در عبارت«فانزلوهم باحسن منازل القرآن»،منازل جمع منزلت،به معنای رتبه،مقام ودرجه است و کلام امام علی علیه السلام میتواند با توجه به تقدیر سه حرف و معنای«فی»،«لام»و«من»در عبارت اضافی،به تجلی مراتب و مقامات اهلبیت در قرآن یا اشتراکو همسانی اهلبیت در برخورداری از مقامات قرآن ناظر باشد؛موضوعی که بیشتر شارحانو مترجمان نهج البلاغه اشارهای بدان ننمودهاند.
(سیوطی،1404:7/1) حقی از«تأویلات نجمیه»چنین نقل میکند: حکمت در ترک{/بسم الله الرحمن الرحیم/}در اول سوره برائت و نوشتنش درسورۀ نمل آن است که دانسته شود که آن،آیۀ مکرری در قرآن است و اکثرآنچه در اوائل سورهها نازل شده است برای فاصله انداختن بین سورههاستو برای این است که هر سورهای با تاج اسم خدا و صفت جمال و جلالشهمراه باشد."