چکیده:
با سیطره روزافزون تصاویر در دوران معاصر و غلبه «فرهنگ دیداری»، توجه به روش های تحلیل تصاویر و متون دیداری نیز افزایش یافته است. در این مقاله تلاش می کنیم تا ضمن اشاره به پیچیدگی های نظری تحلیل تصاویر به مدلی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم دست یابیم. با توجه به نظام مند بودن رهیافت «فرکلاف» به تحلیل گفتمان انتقادی، مدل سه بعدی وی را مبنای کار قرار دادیم. با این حال، ابزارهایی که فرکلاف برای تحلیل معرفی می کند، بیشتر مناسب متون نوشتاری است تا تصاویر. از این رو، این مقاله می کوشد تا با استفاده از نشانه شناسی اجتماعی و به کار گرفتن رهیافت های «ایدما» ، «رز» و نیز «کرس» و «ون لیون» و ادغام این رهیافت ها در مدل سه بعدی فرکلاف، مدل مناسبی را برای تحلیل فیلم به دست دهد.
خلاصه ماشینی:
با این حال، ابزارهایی که فرکلاف برای سطح تحلیل خرد در بررسی متن معرفی میکند، بیشتر مناسب متون نوشتاری Practice Multimodal Discourse Analysis است و به کار بردن آنها برای تصاویر با دشواریهایی مواجه است.
با توجه به این موضوع، مقالۀ حاضر ضمن بررسی جایگاه تصویر در دوران معاصر و توجه به پیچیدگیهای تحلیل تصویر میکوشد تا با مبنا قرار دادن رهیافت فرکلاف و تلفیق آن با رهیافتهای رز، ایدما و در نهایت کرس و ونلیون که متأثر از نشانهشناسی اجتماعیاند، به مدلی عملیاتی برای تحلیل گفتمان انتقادی فیلم دست پیدا کند.
رز اذعان میکند که تمایز قاطعی میان دو روش ذکر شده نیست و به کارهایی اشاره میکند که تصاویر بصری، متون گفتاری، نهادها و رویههای اجتماعی در کنار هم بررسی شدهاند، اما در هر صورت این دو روش دو نوع کار تحقیقی مختلف را تولید میکنند.
خلاصه اینکه اگر تحلیل گفتمان 2 را بررسی رویهها و نهادهایی بدانیم که درگیر تولید Morley Robins Europeanness متون تصویری هستند، این شیوه متناظر با بخش دوم مدل سه بعدی فرکلاف است که در آن رویۀ گفتمانی یا به عبارتی، رویههای تولید، توزیع و مصرف متن بررسی میشوند.
بعد سوم مدل فرکلاف نیز در آن مدل جدید به جای خود باقی است و برای ارتباط میان متن، رویۀ گفتمانی و رویۀ اجتماعی میتوان از نظریههای علوم اجتماعی که غیرگفتمانی تلقی میشوند، در تحلیل استفاده کرد.
در این بعد بهویژه میتوان از مفهوم «آرشیو» که فوکو از آن یاد میکند، برای تحلیل رویههای گفتمانی تولید و مصرف فیلم استفاده کرد.