چکیده:
تاکنون به نقش استعمار انگلستان در ایران دورهء معاصر در ابعاد مختلف از جمله نفوذ در بازارهای ایران،تسلط بر منابع حیاتی کشور شکلدهی جریانهای انحرافی مذهبی و در سطح کلان دخالت در مسائل سیاسی و حتی سرنگونی دولتهای وقت ایران پرداخته شده است.اما شاید بتوان گفت ابعاد جزئی این مسائل،کمتر بررسی شده است.بهخصوص رویدادهایی که در رابطه با نقش استعمار انگلستان در ولایات مختلف ایران و در تحریک اقلیتهای قومی به شورشهای محلی اتفاق افتاده است،قابل کنکاش است.در این پژوهش،دو شورش کردها در دوره ناصر الدین شاه،احمد شاه و رضا شاه و رابطه استعمار انگلستان با سردمداران این شورشها بررسی شده است. هدف از انتخاب این دو شورش متفاوت و نامتقارن تأکید بر ماهیت استعماری سیاست انگلستان در تاریخ معاصر ایران است.گرچه سیاست انگلستان در جریان هریک از این شورشها متفاوت،اما در یک جهت و هدف بوده است که در پژوهش حاضر،ابعاد و سمت و سوی سیاست انگلستان در این زمینه بهطور مفصل بررسی شده است.شورش شیخ عبید الله که در دوره ناصر الدین شاه و در بین کردهای آذربایجان رخ داده و شورش اسماعیل آقا سمیتقو رهبر ایل کرد شکاک که در اواخر دوره قاجار رخ داد و ادامه آن به دوره رضا شاه کشیده شد.
خلاصه ماشینی:
"حال برای اثبات موضوع چند سؤال پیش میآید؛از جمله اینکه انگلستان برای رسیدن به اهداف سیاسی و اقتصادی در ایران،چه سیاست و رویکردی در مورد کردهای ایران داشت؟نقش و اهداف واقعی این کشور در شکلگیری شورشهای سران کردها در دوره معاصر چه بوده است؟آیا این کشور در پی تجزیه ایران بوده است؟چرا این کشور در دوره قاجار از سران شورشی کرد حمایت نمود،اما با آغاز قدرتیابی رضاخان حمایت خود را از این سران پس گرفت؟ فرض نگارنده این است که گرچه ماهیت این شورشها به اوضاع نابسامان داخلی ایران در دوره قاجاریه بازمیگشت،اما انگلستان نیز در راستای تضعیف ایران و اخذ امتیازات مختلف در دوره قاجار،ابتدا سیاست حمایت از سران شورشی کرد را در پیش گرفت و پس از آن،در پی تلاش برای به قدرت رساندن رضاخان و استحکام بخشیدن به قدرت وی،از حمایت سران شورشی دست کشید.
در پژوهش حاضر کوشش شده است ضمن معرفی اجمالی ایل و تبار شیخ عبید اله و اسماعیل آقا سمیتقو دو تن از مهمترین سران شورشی کرد در ایران دوره معاصر،علل و عوامل داخلی شکلگیری این شورشها بررسی شوند،آنگاه رابطه سیاستمداران انگلستان با این دو رهبر کرد و نقش آن کشور در شکلدهی شورش آنها بهطور مفصل مورد کاوش قرار گیرد.
حمایت انگلستان از سمیتقو در جنگ با مجاهدان مشروطهخواه،تلاش برای اتحاد مسیحیان ارومیه با سمیتقو در جهت تضعیف ایران،تلاش برای ارتباط و اتحاد بین سمیتقو،سید طه و شیخ محمود برزنجی در جهت سیاسی کردن شورش سمیتقو و شکلدهی ناسیونالیسم کرد در ایران،ممانعت از سرکوبی سمیتقو توسط نیروهای دولتی،آن هم در لحظه نابودی کامل وی،عدم موافقت این دولت با پرداخت وام به مقامات ایران جهت سرکوب سمیتقو،اعطای لقب سردار نصرت به او با موافقت کنسول انگلیس،تأمین اسلحه و مهمات برای سمیتقو و در نهایت اعمال فشار بر ایران با حربهء حمایت از سمیتقو جهت به نتیجه رساندن قرارداد 9191 م."