خلاصه ماشینی:
"چشماندازهای منازعه و فرصتهای برقراری صلحدر ناحیه جنوبی شوروی سابق همزمان با فروپاشی شوروی و بروز منازعات قومی در برخی از نواحی آن امپراطوی،مؤسسۀ صلحآمریکا1در سال گذشته یک گروه مطالعاتی2برای بررسی اوضاع و احوال مناطق جنوبی شوروی سابقسازمان داد تا تغییرات ایجاد شده در آن مناطق بر سیاست بین المللی را مورد بررسی قرار دهد.
بحران قرهباغ و مشکلات آن ناشی از پیچیدگیهای جغرافیایی،جداییهای مذهبی وفرهنگی کهن،ویژگیهای مشخصی از سیاست ملیتها در شوروی سابق و همچنین دینامیزم در حال تغییرنفس این منازعه طی چهار سال گذشته میباشد.
مشکلات زیستن دو جامعه ارمنی و آذری در ا ین منطقه سخت،با افزودن بعددیگری پیچیدگی خود را نشان میدهد و آن اینکه رودخانهای که در باکو جریان دارد سرچشمهاش از کوههایمنطقۀ قرهباغ است و لذا هرکس که در قرهباغ کنترل اوضاع را در دست دارد،از اهرم قدرتمندی علیه باکوبرخوردار خواهد بود.
ولی بعد این قول را به هم زد و باعث خشم هر دو طرف گردید و جنبش قرهباغ را به وجودآورد که به نوبه خود واکنش آذربایجان در سومگایت و خروج گسترده حدود 000،170 آذری از ارمنستان ورقم مشابهی ارمنی از آذربایجان را دربرداشت.
وضعیت اجتماعی منطقه را میتوان به هرمی تشبیه کرد که در آن چهار قدرت و بازیگر خارجی(ایران،ترکیه،روسیه و غرب شامل اروپا و آمریکا)،سه دولت(باکو،ایروان و استپاناکرت)و دو جمعیت(ارمنی وآذری)وجود دارند.
درعین حال دریچه امیدبخشی برای حل قضیه وجود دارد و آن اینکه هیچکدام از قدرتهای خارجی چهارگانهتمایلی به ادامه درگیری نداشته و ایروان و باکو نیز مایل به حل قضیه میباشند."