چکیده:
نقطویان از گروه های دگراندیش فعالی بودند که با تبلیغات و فعالیت های خود تا مدت ها حاکمیت صفوی را به چالش کشیدند. اهمیت مطالعه اندیشه های ین گروه زمانی افزون می شود که بدانیم نقطویه دارای منظومه فلسفی پیچیده ای بودند که یکی از مهم ترین آموزه های آن باورهای هزاره مدارانه است. در این مقاله، کوشیده شده است تا بر این بخش از دیدگاه های نقطویه پرتوی افکنده شود.
خلاصه ماشینی:
در رسالة رسخ البیان و فسخ التبیان نوشتة محمود پسیخانی ، به حروف اربعه اشاره شده و بر پایه گونه ای فلسفة نقطویانه حروف فارسی به شکلی چهارگانه تقسیم بندی شده است و در ادامه برای تقدس بخشی هر چه بیشتر به عدد چهار، شأنیت آن در چهار حرفی بودن الله و محمد جستجو می شود و این انگاره به میان می آید که :«...
شاعران منتسب به این فرقه کوشیده اند در اشعاری موزون این انگاره ها را برای مردم بازگویند؛ مهم ترین این شاعران ابوالقاسم امری است که در اشعاری رسا و گویا به تشریح اندیشه های هزاره مدارانة فرقة نقطویه می پردازد: «به هر دور یک کوکبی صاحب است / که او بر زمین و زمان غالب است / چنان دان که آدم به دور زحل / شده طالع از خاک و برج حمل / دگر مشتری دانیال است و آب / بود برج او ثور و رملش کتاب / ز مریخ و ادریس و جوزا و باد / که دل از نجوم سما کرد شاد / خلیل الله از شمس و از نار شد / که ختم یکی قوس بر چار شد / دگر ابتدا شد ز نار و اسد / که موسی ز ناهید یابد مدد / عطارد ز عیسی و هم سنبله / که از باد دارد جهان غلغله / چو دور قمر با محمد رسید / که آب طهارت به میزان کشید / چو دور کواکب بدو شد تمام / از او یافت سیر ولایت نظام /ظهور ولایت ز شاه ولی است / یقین دان که شاه ولایت علی است / چو او نقط ة باء بسم الله است / ز سر نبوت همو آگه است / ولی و نبی همچو ناهید و مهر / از ایشان منور زمین و سپهر / ز یک دور عالم چو دادم نشان / سر دور دیگر بود این زمان / سر دور کیوان ز نو باز شد / سرانجام عالم چو آغاز شد / خلیفه است مهدی به دور زحل / چو آدم 2 از او گشت این نکته حل .