چکیده:
ادبیات علی(ع) مدرسه زیبایی شناسی و هنر بیان است . تشبیه یکی از پرکاربردترین مباحث زیبایی شناسی در راستای سهولت درک معنی شناخته می شود و از این طریق است که توان تصویر پردازی ، توسعه فراوان می یابد از عناصر برجسته در کلام آن حضرت است . از ویژگیها و امتیازات منحصر به فرد کلام امام ( ع ) این است که چند بعدی و از بند زمان و مکان خارج است ؛ از این روست که همیشه زنده و مانا و پویاست و هر نسلی در هر دوره ای می تواند از آن بهره ببرد . در این مقاله با بررسی عنصر تشبیه در حکمتها و نامه های نهج البلاغه بر توانایی آن حضرت درچگونگی انتقال مفاهیم و تبیین اغراض سخن و تاثیر گذاری کلام آن بزرگوار با به کارگیری عنصر تشبیه تاملی شایسته و در خور خواهد شد.
خلاصه ماشینی:
"اگر به شیوۀ بیان امام در این بخش بدقت توجه شود،درمییابیم که مشبهبهها به ترتیب بار عاطفی و منطقی آنها برگزیده و چنان پیوسته و پشت سر هم قرار داده شده است که همۀ ذهن شنونده را تسخیر میکند؛یعنی ابتدا او را همچون فرزندی نصیحتگر میداند به دلیل خیرخواهی و احساس قرابتی که با او دارد و سپس به خدمتگزاری زحمتکش مانند میسازد به سبب کوشایی او در امور و سپس او را به شمشیر برنده تشبیه میکند ازآنرو که عمل او قاطعانه و بیتزلزل است.
» نوع تشبیه:مفرد مقید به مفرد مقید-مرسل-مفصل-حسی به حسی-(تشبیه جمع) نامه به معاویه است که در آن امام(ع)به افشای سیمای دروغین او میپردازد و درخواستها و نامههایش را بیارزش میانگارد و او را در فضای محسوس به کسی مانند میسازد که در خواب سنگین فرو رفته یا آدمی سرگردان که ایستادن طولانی برای او دشوار شده و از آینده و سود زیان کار خود بیخبر است.
این تعبیر تمثیلی از قول امام علیه السلام در شعر فردوسی منعکس شده است آنجا که میگوید: اگر بخردی بر جهان دل مبند#که ناید به فرجام از او جز گزند به گاه بسودن چو مار است نرم#ولیکن گه زهر دادنش گرم (دهخدا،ص 193) استحکام بیان و قدرت خیال علاوه بر امتیازات تیزبینی و درستاندیشی علی(ع)،که در نهج البلاغه به کار رفته، گوناگونی مباحث و سخنان اوست که در هر کدام نهایت استحکام بیان را رعایت کرده و کموکاست در بحث روا نداشته است."