چکیده:
پدیده منجیگرایی و فرجاماندیشی، باور ظهور انسانی والا در پایان هستی و در هم پیچیدهشدن بساط ستم و پستی به شکلهای مختلف همچون تار و پودی در اندیشهها و آموزههای ادیان و اقوام و ملل مختلف جهان تنیده شده است. بر این اساس، زرتشتیان در انتظار سوشیانس، یهودیان در انتظار ماشیع، مسیحان در انتظار مسیح و مسلمانان چشم به راه مهدی هستند. در این بین، نگرش شیعه به پدیده منجیگرایی از جهات عدیده دارای ویژگیها و برجستگیهای مخصوص به خود است. یکی از امتیازات دکترین منجیگرایی از نگاه شیعه، اعتقاد به حضور کنونی منجی میان مردم از یکسو و امکان دسترسی و برقراری ارتباط متقابل و دو سویه با او ـ البته با احراز شرایط لازم ـ از سوی دیگر است. چه، زرتشتیان یهودیان و سایر مسلمانان اگر چه چشم به راه منجی موعود دوختهاند، با این حال، بر این باوراند که این منجی، هنوز چشم به جهان نگشوده و مقدر الهی چنین است که در فرجام تاریخ، پا به کره خاکی گذارد. مسیحیان ـ با توجه به اعتقاد به حیات کنونی عیسی( ـ با شیعیان در باور به بقا و حیات کنونی منجی همصدا هستند؛ اما از آن جهت که برای عیسی( در دوران انتظار، نقش چندانی قایل نبوده و راه هرگونه ارتباط دو سویه میان مسیحیان و مسیح را مسدود میدانند، از دکترین شیعه در زمینه «منجیگرایی» همچنان فاصله دارند.آری؛ شیعه معتقد است که مهدی( دوازدهمین وصی تعیین شده پیامبر( است که در سال 255ه متولد شده، با شهادت پدر بزرگوارش امام حسن عسکری(، از سال 260ق تاکنون مسؤولیت سنگین هدایت علمی و معنوی امت اسلامی و فیضرسانی و نور افشانی به جهانیان را ـ بسان خورشید پشت ابر ـ بر عهده داشته و دارد. امام عصر( در تمام دوران گذشته با تمام تلخیها و شیرینیهای امت، رخدادهای خرد و کلان، پیروزیها یا شکستهای آنان، همراه بوده و بیآنکه بر حضور آشکار خود اصرار ورزد، وظایف الهی خود را به انجام رسانده است. این حضور فعال و پویا همچنان تا روزی که فرمان الهی مبنی بر ظهور در رسد و امام عصر( اسلام را در جایگاه آخرین و کاملترین دین و نظام نامه زندگی در سطح جهانی حاکم سازد، استمرار خواهد داشت. پیدا است با چنین نگاه و نگرشی به مسأله منجیگرایی پدیده انتظار از نگاه شیعه دارای مفهوم و ماهیتی خاص بوده و آثار و برکاتی ویژه را به همراه خواهد داشت.ما در این مقاله به دنبال این آرمان، ماهیت انتظار و آثار آن از نگاه شیعه را باز کاوری کردهایم.
خلاصه ماشینی:
"در مفهوم انتظار اصطلاحی ـ چه انتظار منجی به صورت عام یا انتظار مهدی( در روایات متعدد از جمله روایتی از پیامبر( استفاده از امام عصر( در دوران غیبت، به بهره برداری مردم از خورشید پشت ابرها تشبیه شده است : «انهم یستضیئون بنوره و ینتفعون بولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و ان تجللها السحاب» شیخ صدوق، محمدبن علی بن بابویه، کمال الدین و تمام النعمة، قم، جامعه مدرسین، ج 1، ص 365، چنین تشبیهی در گفتار امام زمان( نیز آمده است: «و اما وجه الانتفاع بی فی غیبتی فکالانتفاع بالشمس اذا غیبتها عن الابصار السحاب» همان، ج 2، ص 162.
4. برای انتظار ظهور منجی و تشکیل حکومت عدالتگستر جهانی، نمیتوان زمان مشخصی در نظر گرفت؛ بدین سبب گاه ناگهانی بودن ظهور و ضرورت آمادگی همه زمانی منتظران، مورد تاکید قرار گرفته است؛ چنانکه در روایات اهل بیت( توقیت و تعیین زمان ظهور به شدت انکار شده است 2 ؛ در حالی که در انتظار دوم ـ یعنی انتظار دیدار و پیوند معنوی با امام عصر( ـ منتظر میتواند به رفع حجاب رؤیت امام عصر( بسان رفع حجاب درک حضور حضرت حق است ؛ چنانکه مکررا این مضمون، در دعاها آمده است : «انک لا تحجب عن خلقک الا أن تحجبهم الاعمال دونک.
آثار تربیتی انتظار ملاقات منجی و برقراری پیوند معنوی در آغاز مقاله اشاره کردیم که انتظار، تنها به معنای انتظار ظهور منجی نیست، بلکه گونهای دیگر از انتظار که نقش تربیتسازی در زندگی منتظران میگذارد، نیز وجود دارد و آن، انتظار ملاقات و دیدار با منجی و امام عصر( است؛ به گونهای که هر طالب دیداری افزون بر انتظار ظهور منجی و بسط عدالت در گستره خاکی، هر روز، هفته، ماه یا سال میتواند برای نیل به دیدار حجت خداوند، لحظه شماری کند و خود به چنین دیداری نایل آید."