چکیده:
تجربه های تاریخی، تعلق به گفتمان بازگشت به خویشتن و مهم تر از همه، فهم خاص امام خمینی (ره) از اسلام، از مهم ترین عوامل تاثیرگذار بر نگرش ایشان به هویت می باشند. این عوامل موجب شدند تا امام خمینی در اولویت گذاری مولفه های هویت ساز، بیش از همه بر اسلام و فرهنگ دینی تاکید کرده و در بازسازی هویت ملی پس از انقلاب اسلامی، از زاویه دین به این مهم بنگرد. این اولویت هستی شناسانه، به هویت جنبه ای شمول محور و نه دفع گرا می بخشد. از سویی دیگر، برداشت و نگرش خاص امام (ره) به دین موجب می شود تا هویت دینی مترادف با هویت سیاسی شود. در نگاه امام (ره)، هویت سیاسی در طول هویت دینی و از جنس دین است و لذا هویت سیاسی به معنای سیاسی کردن هویت نیست. نحوه تاثیرگذاری عوامل اشاره شده بر نگرش امام (ره) به هویت، چگونگی بازسازی هویت توسط امام (ره) پس از انقلاب، چگونگی پیوند میان هویت دینی با هویت سیاسی و پیامدهای آن مهم ترین مسایلی هستند که در این مقاله به آنها پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
"هویت سیاسی اگرچه«هویت»و نقش آن در شکلدهی منافع و کنش بازیگران یکی از مفاهیم مهمهستی شناسانه سازهانگاری محسوب میشود(پرایس و رویس-اسمیت،1998:266)وسازهانگاران با تمرکز بر این مفهوم،دیدگاههای خود را در رشتههای مختلف بروز وظهور دادهاند؛امام مفهوم«هویت سیاسی»بیش از همه در آثار برخی از واقعگرایان نیمۀاول قرن بیستم مورد استفاده و تأکید قرار گرفته است.
از همینروست که امام خمینی همواره بر لزومهوشیاری و شناخت و آمادگی همیشگی در برابر دشمن تأکید میکردند و ضامن حفظهویت ایرانی-اسلامی را تداوم ایستادگی و مقاومت در برابر دشمن میدانستند: اگر ملت ایران از همه اصول و موازین اسلامی و انقلابی خود عدول کند وخانه عزت واعتبار پیامبر و ائمه معصومین-علیهم السلام-را با دستهای خودویران نماید،آنوقت ممکن است جهانخواران او را بهعنوان یک ملت ضعیف وفقیر و بیفرهنگ به رسمیت بشناسند؛ولی در همان حدی که آنها آقا باشند مانوکر،آنها ابرقدرت باشند ما ضعیف؛آنها ولی و قیم باشند ما جیرهخوار و حافظمنافع آنها؛نه یک ایران باهویت ایرانی-اسلامی؛بلکه ایرانی که شناسنامهاش راامریکا و شوروی صادر کند؛ایرانی که ارابه سیاست امریکا یا شوروی را بکشد(صحیفه امام،ج 21:91).
از همینرو امام خمینی همواره بر تهدیداتی که از ناحیۀ این گروه،مبانیهویتی ما را تهدید میکرد هشدار میدادند: بر فرهنگ اسلام تکیه زنید و با غرب و غربزدگی مبارزه نمایید و روی پایخودتان بایستید و بر روشنفکران غربزده و شرقزده بتازید و هویت خویش رادریابید و بدانید که روشنفکران اجیر شده بلایی بر سر ملت و مملکتشان آوردهاندکه تا متحد نشوید و دقیقا به اسلام راستین تکیه ننمایید،بر شما آن خواهد گذشتکه تاکنون گذشته است(صحیفه امام،ج 13:212)."