چکیده:
در دوره جاهلیت، حج و عمره به عنوان دو عبادت مستقل به شمار می-آمده و در دو زمان مختلف از سال (عمره در ماه رجب، و حج در ماه های حج) برگزار می شده است. پس از ظهور اسلام، این دو عبادت با همان وضع از سوی مردم انجام می پذیرفت تا آنکه در سال دهم هجری و در جریان حجه الوداع به فرمان پیامبر(ص)، عمره هم زمان با ادای مناسک حج برگزار و بر انجام توامان آن تا ابد تاکید شد. علی رغم تثبیت این حکم شرعی در روایات شیعه و سنی، در خصوص اصل تشریع عمره تمتع و نیز بقا یا نسخ آن اختلافاتی در روایات اهل سنت به چشم می خورد که این مقاله در صدد بررسی تطبیقی این موضوع در روایات شیعه و سنی و نیز داوری درباره اختلافات موجود است.
خلاصه ماشینی:
ك: كليني، 1367، ج4، ص244/ صدوق، 1405ق، ج2، ص153/ طوسي، 1376ق، ج5، ص30/ حر عاملي، ج8، ص164/ بخاري، 1407ق، ج2، ص649ـ655/ نیشابوری، بیتا، ج2، ص886ـ892/ اندلسی، ص329) بر اساس برخي از اين گزارشها، رسول خدا(ص) در حجة الوداعـ تنها حجّی که پیامبر در عمر شریف خود به جای آوردـ بعد از ورود به مكه و انجام طواف و نماز آن و نيز پس از فراغت از سعي صفا و مروه رو به مردم كرد و فرمود: «اينك اين جبرئيل استـ و اشاره به پشت سر خود كردـ كه به من ميگويد به شما فرمان دهم كه هر كس با خود قرباني نياورده از احرام خارج شود (و عمل خود را عمره قرار دهد).
ك: كليني، 1367، ج4، ص264/ صدوق، 1405ق، ج2، ص153/ همو، 1408ق، ج2، ص117ـ119/ حر عاملي، 1416ق، ج8، ص164/ نیشابوری، بیتا، ج2، ص886) پس از سخنان پيامبر(ص) گرچه حكم شرعي جديد براي پارهاي از صحابه غير قابل قبول بود، به هر جهت اصحاب و همراهان پيامبر(ص) به دو گروه تقسيم شدند: نخست كساني كه از مدينه با خود قرباني به همراه نياورده بودند كه بیشتر آنها، همراهان پيامبر(ص) را تشكيل داده و بانوان پيامبر(ص) و حضرت فاطمه(ع) نیز در شمار اين گروه بودندـ و اين عده پس از تقصير از لباس احرام خارج شده، عمل خود را عمره قرار دادند و از رخصت تمتع بهرهبرداري كردندـ (همانجاها) و ديگر رسول خدا(ص) و عدهاي از اصحاب آن بزرگوار چون ابوبكر، عمر، طلحه و زبير و جز آنها كه از مدينه، قرباني به همراه خود آورده بودند كه اين عده در جامة احرام باقي ماندند و نتوانستند از رخصت تمتع استفاده كنند.