چکیده:
امروزه شناخت روند تغییرات کاربری زمین و عوامل اثرگذار بر آن از مباحث مطرح و مهم در برنامه ریزی شهری می باشد. در این پژوهش به بررسی نحوه اثرگذاری عامل مهاجرت بر تغییرات کاربری اراضی شهر اسلامشهر پرداخته شده است، با این هدف که شناخت و تحلیل منطقی و روشنی از مسائل پویا و متغیر شهر اسلامشهر به عنوان یکی از بزرگ ترین مهاجر شهرهای جهان ارائه شود. روش تحقیق روش توصیفی - تحلیلی و روش جمع آوری اطلاعات نیز روش اسنادی و میدانی است، ابزار مورد استفاده نرم افزارهای ENVI و GIS و عکس های هوایی و تصاویر ماهواره ای شهر اسلامشهر می باشد. برای سنجش تعادل در توزیع کاربری ها در سطح شهر نیز از شاخص ویلیامسون و ضریب پراکندگی استفاده شده است. نتایج بررسی ها نشان داد که اثرگذاری عواملی نظیر اصلاحات اراضی، سیاست قطبی کردن فعالیت ها، تبدیل تهران به مرکز کلیه فعالیت های اجتماعی، اقتصادی و ... موجب شکل گیری روندهای مهاجرتی از کل کشور به سوی شهر تهران گردید. اما عوامل دافعه تهران یعنی گرانی مسکن و همچنین عوامل جاذب نقاط پیرامونی این شهر به ویژه ارزانی زمین و مسکن منجر به شکل گیری روندهای مهاجرتی از شهر تهران به مناطق پیراشهری و به ویژه شهر، اسلامشهر شد. این مهاجرت ها در سایه نبود نهاد نظارتگر بر استفاده از اراضی و نبود طرح و برنامه هدایتگر کاربری زمین در مناطق پیراشهری (اسلامشهر) موجب تغییر گسترده کاربری زمین شد. عمده این تغییرات در شهر اسلامشهر تغییر کاربری کشاورزی و فضای سبز به کاربری های شهری (به طوری که میزان آن از %40.6 در سال 1343 به %10.3 در سال 1388 رسیده است) و شکل گیری کاربری مسکونی غیر استاندارد و شکل گیری یک نقطه شهری با نظام کاربری اراضی غیراستاندارد، نامتعادل و با مشکلات فراوان گردید.
خلاصه ماشینی:
"در ادامه به منظور بررسی اثرگذاری عامل مهاجرت بر وضع موجود کاربری اراضی،سرانه کاربریهایمختلف با سرانههای استاندارد و میانگین سرانههای کشور مقایسه گردد و به منظور سنجش تعادل در توزیع کاربریها درسطح شهر و دسترسی ساکنین به آنها از دو مدل شاخص ویلیامسون و ضریب پراکندگی استفاده شده که توضیح آنهابه شرح زیر میباشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل(7)نمودار تغییرات کاربری زمین در شهر اسلامشهر از سال 43 تا 1388 همانطور که در جدول شماره 9 ملاحظه میگردد،سرانه مسکونی در شهر اسلامشهر در تمام دههها با سرانهیاستاندارد مسکونی کشور که بین 40 تا 50 متر مربع برای هر نفر است،تفاوت چشمگیری دارد،اما دقت در ارقام جدولیک روند صعودی را در سرانه نشان میدهد که نشاندهندهی روند بهبود وضعیت سرانه مسکونی در این شهر است،بهطوری که از سرانه 12 متر در سال 55 به سرانه 68،31 متر در سال 85 رسیده است.
جدول(12)مقایسه سرانهی کاربریهای مختلف در شهر اسلامشهر (به تصویر صفحه مراجعه شود) ماخذ: {E(محمدی،1387،مهندسین مشاور همسو،1364 و 1381،مهندسین مشاور آبان،1388)E} برای تحلیل دقیقتر از وضعیت توزیع فضایی کاربریها در مناطق مختلف شهر اسلامشهر از دو مدل شاخصویلیامسون و ضریب پراکندگی به صورت زیر استفاده شده است.
از طریق بررسی روند تغییراتکاربریها زمین در شهر اسلامشهر و شکلگیری نظام کاربری زمین این شهر بر اثر مهاجرت،اختلاف فراوان سطوح وسرانهکاربریها در شهر اسلامشهر با استانداردهای طرحهای شهری و میانگینهای کشوری،مشخص شدن نابرابری فضایی درتوزیع کاربریها در سطح شهر با استفاده از شاخص ویلیامسون و ضریب پراکندگی اثبات میشود که مهاجرت به شهراسلامشهر موجب شکلگیری نظام کاربری اراضی غیر استاندارد و بدون برنامه شده است."