چکیده:
هدف این نوشتار آشنایی با یکی از نهادهای رایج در حقوق اداری بسیاری از کشورها به نام آمبادزمن است. به این منظور در مقاله ای که پیش رو دارید کوشیده ایم ابتدا زمینه ی آشنایی با سیر تکوین این نهاد و اهمیت و کارکرد آن را فراهم کنیم (گفتار اول)، آنگاه به بررسی چند تجربه ی موفق در این زمینه بپردازیم (گفتار دوم) و سر انجام ببینیم که آیا نهادهایی در نظام حقوقی ایران با وظایفی مشابه آمبادزمن وجود دارد اگر هست آیا متناسب با شان وجودی نهاد مزبور عمل می کند یا باید به دنبال پی ریزی نمونه ی ایرانی آمبادزمن باشیم (گفتار سوم).
The major objective of this article is to introduce the institution of ombudsman as one of the most common institutions in administrative law in many countries. Having this goal in mind، in the first section، the authors endeavor to analyze the course of development of the institution of ombudsman، as well as its significance and functions. In the second section، they present a score of cases of successful use of this institution. Finally، they try to find answers to the following questions: Is there any similar institution in Iran's administrative law? If the answer is yes، does this Iranian institution operate as a proper ombudsman or should we establish an ombudsman of Iranian type?
خلاصه ماشینی:
در مقالهای که پیشرو دارید کوشیدهایم ابتدا زمینهی آشنایی با سیر تکوین این نهاد و اهمیت و کارکرد آن را فراهم کنیم(گفتار اول)،آنگاه به بررسی چند تجربهی موفق در این زمینه بپردازیم(گفتار دوم)و سرانجام ببینیم که آیا نهادهایی در نظام حقوقی ایران با وظایفی مشابه آمبادزمن وجود دارد اگر هست آیا متناسب با شأن وجودی نهاد مزبور عمل میکند یا باید به دنبال پیریزی نمونهی ایرانی آمبادزمن باشیم(گفتار سوم).
در ویکیپدیا میخوانیم:"آمبادزمن مأموری است که توسط دولت یا پارلمان منصوب میشود تا راجع به شکایات شهروندان علیه ادارات و مأموران دولتی تحقیق کرد؛هم پیشنهادهایی برای رفع معضلات اجرایی ارائه کند و هم خسارات وارده به شاکی را،معمولا با میانجیگری و جلب رضایت طرفین،جبران نماید و به این ترتیب حقوق مردم را در برابر دولت حفاظت نماید.
جرالد کیدن )nediaC dlareG( در کتابچهی بینالمللی آمبادزمن تعریف نسبتا کوتاهی ارائه کرده که متضمن ویژگیهای اصلی این نهاد است:"آمبادزمن،به عنوان صاحب منصبی مستقل و غیر حزبی که از سوی یکی از ارگانهای اصلی حکومت تعیین میشود،در موقعیتی است که میتواند راجع به شکایات رسیده از جانب مردم تحقیق کرده نتایج و توصیههای اصلاحی خود را علنا اعلام کند.
تفاوت دیگر که میتوان میان آنها تشخیص داد به ماهیت فعالیتشان مربوط میشود؛هرچند کمیسیون اصل 90 به طرز کار قوا رسیدگی میکند و از این جهت مانند آمبادزمن-ولی البته به مراتب کمتر از آن-به استقرار اصل حاکمیت قانون در دولت کمک میکند،اما برخلاف آن نهاد،حراست از حقوق شهروندی را لااقل بطور مستقیم مدنظر ندارد و دیگر آن که اساسا نقش میانجیگری بین افراد و ادارات به آن محول نشده است.