چکیده:
یکی از راه های پی بردن به حکم شرعی در نظام فقهی اسلام رجوع به بنای عقلاست. بسیاری از فقیهان پیشین شرط حجیت و اعتبار بنای عقلا را اتصال بنا یا ملاک آن به زمان معصوم (ع) می دانند. در این نوشتار، دیدگاهی جدید ارائه می شود که بر اساس آن در صورت وجود شرایطی خاص بدون لزوم اتصال بنا به زمان معصوم، حجیت آن اثبات می شود. فایده مهم نظریه یافتن مبنایی شرعی برای بسیاری از بناهای عقلایی نو پدید از جمله نظام حقوق مالکیت فکری است.
One of the ways for discovering the Islamic laws is referring to wise men custom and practice (Banae Oghala). Most of the past Islamic jurisprudents (Shariat Scientists) believe that the condition of its validity is being of that custom or its criteria in the age of the Masoom (p.). A new theory has been advanced in this article in which many of the new wise men customs will be valid in some special circumstances without needing to being in that age. The significant usage of this theory is for the finding of the Islamic foundation for many new legal systems like intellectual property law.
خلاصه ماشینی:
از آنجایی که غایت قصوی و هدف اعلای نظام فقه اسلامی مطابقت احکام و فتواهای صادر شده با اهداف و اغراض شارع مقدس است؛بنابراین در این نوشتار لازم است به بررسی این امر بپردازیم که عرف تا چه اندازه میتواند ما را در رسیدن به این هدف یاری رساند و سبب کشف مقصود و رضایت شارع باشد؟پس از مشخص شدن میزان حجیت و اعتبار عرف در کاربردهای مختلف آن،ضروری است این موضوع را بررسی کنیم که آیا عرف و یا بنای عقلا میتواند مبنایی بر مشروعیت نظامهای جدید حقوقی مانند نظام حقوق مالکیت فکری باشد؟برای نیل به این هدف در این نوشتار ابتدا مروری بر چیستی و ماهیت بنای عقلا داشته،آنگاه این مفهوم را با دیگر مفاهیم مشابه-همچون دلیل عقل که به عنوان سایر منابع و راههای کشف حکم شرعی میباشند-سنجیده و سپس با طرح اندیشههای گوناگون پیرامون حجیت بنای عقلا آنها را مورد نقد قرار میدهیم و بعد از بیان اندیشهها،نظریه برگزیده را طرح و ابعاد مختلف«بنای عقلا را به عنوان یکی از مبانی برگزیده جهت اثبات مشروعیت بسیاری از نظامهای حقوقی نوپدید همچون نظام حقوق مالکیت فکری»موشکافی مینماییم.
همانطوری که ملاحظه میشود این دلیل به ویژه با توجه به جاودانگی دین اسلام و تعلق ائمه معصومین علیهم السلام به همه زمانها،اختصاصی به زمان حیات آنها ندارد،بلکه خداوند تبارک و تعالی این وظیفه و تکلیف را بر دوش پیامبر(ص)و امامان(ع)قرار داده است که نسبت به تمام عصرهای بعد از خود موضع بگیرند و چنانکه عمل یا سیرههای آینده مردم مورد رضایت آنان نباشد باید به شیوهای آن را اعلام و بیان نمایند.