چکیده:
بررسی تعهد و التزام دینی جوامع یکی از مسائل عمده جامعه شناسی دینی است که در پژوهش های دینی مورد بررسی قرار می گیرد و هدف از آن ارائه الگویی برای تعهد دینی است که با مقیاس قرار دادن آن بتوان به سنجش دینداری افراد و جوامع پرداخت. این رویکرد مبتنی بر این پیش فرض است که اولا ارائه سنجه های دینداری امکان پذیر است و ثانیا این سنجه ها را به نحو «ابژکتیو» می توان به کار برد. با این پیش فرض ها بود که از ابتدای قرن بیستم در غرب و از چند دهه پیش در ایران تلاش هایی برای ارائه چنین سنجه ای از دین شده است؛ جدا از اینکه این تلاشها تا چه حد موفق بوده، خلا مباحث عمیق فلسفی در این زمینه احساس می شود؛ مخصوصا زمانی که اکثر سنجه های دینی ارائه شده بیگانه با دین اسلام است. در این تحقیق تلاش شده تا ابتدا با معیارهای درون دینی سنجه ای از دینداری ارائه کنیم و با بررسی دیدگاه قیاس ناپذیری دینداری ویتگنشتاین، به این پرسش پاسخ دهیم که آیا اصولا چنین سنجه هایی معیارهایی «ابژکتیو» هستند و یا «سابژکتیو».
خلاصه ماشینی:
"از کجا بدانیم که دو شخص،وقتی که هر یک از آنها میگوید که به خدا ایمان دارد،مراد واحدی دارند؟ )58 p,VC( )55 p,3991,spillihP( ویتگنشتاین متاخر با ارائه مفهوم بازیهای زبانی،زبان دین را نیز مانند زبان علم یکی از هزاران بازی زبانی میداند که اولا معنادار است و ثانیا معانی واژههای دینی را صرفا با توجه به اینکه افراد دیندار این کلمات را به چه معنایی به کار میبرند و در کاربرد آن چه قواعدی را رعایت میکنند میتوان فهمید.
معانی واژگانی که شخص دیندار و شخص غیردیندار استفاده میکند متاثر از کاربرد واژه در بازی زبانی است که این دو طیف به قواعد آن عادت کردهاند، اگرچه هر دو از یک واژگان استفاده میکنند اما آیا حقیقتا معنای ارائه شده آنها یکی است؟ویتگنشتاین با عبارت دو حیطه کاملا متفاوت به کاربستهای متفاوت زبان در بازیهای زبانی متفاوت اشاره میکند همچنانکه در جای دیگری از مقاله خود نیز به این مساله بدین صورت اشاره دارد: "اگر شما از من بپرسید که آیا من معتقدم به روز رستاخیز،به همان معنایی که دیندارها به آن معتقدند،نمیتوانم بگویم:نه،من به چنین چیزی معتقد نیستم.
در بخش اول تحقیق بر اساس سه وجه باورهای دینی،رفتار فردی و رفتار اجتماعی برخی از ملاکهای مطرح شده در متون دینی برای شکلگیری یک الگوی مناسب را دستهبندی کردیم آنچه نتیجه این بخش بود الگویی مبتنی بر طرح ذیل میباشد: (به تصویر صفحه مراجعه شود) از مجموع الگوی ارائه شده و تحلیلی که بر مقاله ویتگنشتاین انجام شد آیا میتوان گفت سنجش دینداری امری سابژکتیو است و یا مسالهای است آبژکتیو؟مدل ارائه شده در نگاه اول نسبت به این مساله مسکوت است و شامل هر دو شکل آن میشود،یعنی هم میتوان این الگو را برای سنجش دینداری دیگران به کار برد و هم برای سنجش دیندار خود."