چکیده:
شیخ در نمط پایانی اشارات بر خلاف رویکرد سنتی مشایی اش، نگاه متفاوتی به نفس و برخی قوای آن دارد. واکاوی این مساله و برخی قرائن محتمل دیگر نشان می دهد، وی نفس را در دو حوزه وجودی و معرفتی مولفه ای پویا و اشتداد پذیر لحاظ کرده است. اوج هنر ابن سینا را می توان در تلفیق دو حوزه وجودی و معرفتی نفس و لحاظ فرایند اشتداد وجودی آن به عنوان نردبان تعالی معرفتی و وصول نفس به انفعال محض جستجو نمود. در مقاله حاضر با تاکید بر رویکرد خاص شیخ، ابتدا بررسی و مشخص شده است که رویکرد مبتنی بر نفی جوهر شناسی و بدیهی انگاری موضع نهایی وی نبوده است، سپس با استفاده از نگرش تلفیقی ابن سینا، کیفیت تهیاء معرفت اطلاقی برای نفس در حوزه معرفتی حکمت سینوی تبیین شده است.
خلاصه ماشینی:
"3-اطلاقگرایی معرفتی در حکمت سینوی به نظر میرسد تبیین مساله اطلاقگرایی در حکمت سینوی مستلزم واکاوی دو مساله ذیل از دیدگاه ابن سینا باشد: -در فرایند ادراک و تشکیل معرفت،ذهن مولفهای منفعل است یا مولفهای فعال؟ -آیا ذهن میتواند کنه معلوم بالذات و واقعیت فی نفسه آن را ادراک نماید؟ از نظر نگارندگان به واسطه واکاوی رویکرد خاص ابنسینا به نفس در ذیل مباحث نمط پایانی اشارات میتوان این دو پیشفرض و نهایتا مساله اطلاقگرایی را در حکمت سینوی مورد تبیین قرار داد.
از نظر ابن سینا حس مشترک و قوه خیال انبیاء به جهت اشتداد وجودی نفوس ایشان در عین حال مخزن صور مدرکه حسی حواس ظاهری و صور ترکیبی یا تفصیل قوه متصرفه است بر خلاف سایر نفوس ناقص میتواند صور و ادراکات جزئی متعالی و حیاتی را نیز بدون هیچ دخل و تصرفی در خویش حفظ و بر عموم ارائه دهد2(همو،الاشارات و التنبیهات،ج 3،ص 436-437).
ایشان با طرح وجود استلزام منطقی بین فرایند اشتداد وجوی نفس و اشتداد معرفتی آن،معتقد است:نفس و دو قوه حس مشترک و خیال به هر میزان در جوهر وجودی خویش اقوی گردند؛از بعد وجودیشان نسبت به مدرکات شریف عوالم غیب و ملکوت کاسته شده و در نتیجه ادراکاتی واضح و متمایز را از پیرامون تحصیل خواهند کرد که فاقد کمترین دخالت قوه متخیله باشد(ابنسینا،الاشارات و التنبیهات،ج 3،ص 439)2.
در تفکر ابنسینا به جهت تهیاء امکان اشتداد معرفتی، نفس میتواند ادراکاتی ناب و اطلاقی را حداقل در باب ادراکات شهودیاش تحصیل نماید نمود بارز این راهکار را میتوان در نمط پایانی اشارات و همچنین در ذیل فلسفه نبوی وی در تبیین عصمت جزئیات وحی مشاهده نمود."