چکیده:
سید عبدالله شبر در کتاب مصابیح الانوار فی حل مشکلات الاخبار، علت دیریابی مفهومی برخی از روایات را وجود معارض برای آن ها دانسته و از این رو، در جهت رفع تعارض آن ها کوشیده است. شبر پس از ذکر اقوال گوناگون برای رفع تعارض، گاه قول راجح را بیان کرده، اما در برخی موارد بدون ترجیح، به ذکر احتمالات گوناگون اکتفا کرده است. وی با هدف رفع تعارضات بدوی روایات با سایر ادله، با بهره جستن از روش هایی مانند تصرف و توسعه در معنای واژگان، استفاده از علوم عربیت، حمل بر جواز و استحباب، حمل بر اختلاف مراتب، حمل بر بیان مصداق، حمل بر وجه غالب و زمان خاص، حمل عام بر خاص و مطلق بر مقید، حمل بر تعلیم و آموزش، حمل بر تفضل و رحمت و بیان اسباب و آلات، ذکر احتمال وقوع تصحیف، توجه به تاریخ و اسباب صدور و موقعیت مخاطب، به جمع دلالی اخبار ظاهرا متعارض پرداخته است. در مقاله حاضر، روش های پیش گفته مورد اشاره و بحث واقع شده است.
خلاصه ماشینی:
"حمل بر بیان مصداق خاص و اختصاص حکم روایت به مورد ویژه گاه حکم یک حدیث تنها بر مصداق یا مصادیق خاصی قابل حمل است که توجه به آن میتواند در مواردی،موجب رفع تعارض بدوی میان مدلول روایات گردد؛برای نمونه،در حدیثی از امام باقر علیه السلام سؤال شده است که«چرا برای میت جریده6 میگذارند؟امام علیه السلام پاسخ میدهد:زیرا مادام که چوب تازه است،عذاب و حساب از میت دور میشود؛حساب و عذاب کلا در یک روز و یک ساعت واقع میشود و آن زمانی است که میت داخل قبر میشود و مردم مراجعت میکنند؛چوب را به این منظور کنار او میگذارند و بعد از خشک شدن آن،[دیگر]نه عذابی خواهد بود،نه حسابی.
(همانجا) استعمال جمع تبرعی در مصابیح الانوار با وجود آنکه سید عبد الله شبر در برخی روایات،به ظاهر حدیث بسنده و از تأویل و تکلف در آن خودداری کرده است(همان،ج 1،ص 262)،اما بنابر مسلک اصولی و گرایش عقلی خود در موارد گوناگون برای رفع تعارض میان روایات با سایر ادله، از جمع تبرعی نیز بهره برده است.
او بر این اساس،در مقام جمع دلالی میان متعارضین،روشهای گوناگونی به کار بسته است از جمله:تصرف در معنای واژگان و استفاده از علوم عربی،حمل بر اختلاف مراتب،حمل بر بیان مصداق خاص و اختصاص حکم روایت به مورد ویژه، حمل بر وجه غالب و زمانی خاص،حمل بر استحباب و جواز،حمل عام بر خاص و مطلق بر مقید،حمل بر تعلیم و آموزش،حمل حکم وجوب بر تفضل و رحمت و فراهم کردن اسباب و آلات،احتمال وقوع تحریف و تصحیف،شناخت تاریخ و شرایط پیرامونی صدور روایت که با توجه به آنها میتوان دریافت نگرش سید عبد الله شبر در مقبول نشان دادن مفهوم روایات به ظاهر متعارض در مصابیح الانوار،مثبت بوده و ازاینرو،از نگاه انکارآمیز نسبت به احادیث دوری جسته است."