چکیده:
در میان تالیفات کهن امامی، کتاب السنن و الاحکام و القضایا نوشته عبیدالله بن ابی رافع، اثر شناخته شده ای بوده، و متن کتاب به صورت مستقل تا قرن چهارم و شاید قرن پنجم وجود داشته است؛ با این حال، در جوامع حدیثی موجود امامیه، خاصه کتب اربعه، روایتی از کتاب مذکور نقل نشده و در دیگر کتاب های حدیثی امامیه نیز تنها سه روایت که در طریق آن ها نام عبیدالله آمده، نقل شده است. در نوشتار حاضر، استدلال شده که احتمالا کتاب وی به واقع، همان کتاب السنن و الاحکام و القضایای محمد بن قیس بجلی(متوفی 151) است، که متن عرضه شده کتاب ابن ابی-رافع بر امام باقر و افزوده هایی به روایت ایشان بر کتاب مذکور توسط محمد بن قیس بجلی بوده است.
خلاصه ماشینی:
"(ابن بابویه،1385 ق،ج 1،ص 201-/202خطیب بغدادی،1422 ق،ج 12،ص /5ابن ابی الحدید،1385-1387،ج 4،ص 107) کتاب السنن و الاحکام و القضایای عبید الله بن ابی رافع شیخ طوسی(1420 ق،ص 306)در ذیل شرح حال عبید الله بن ابی رافع،از آثارش به کتابی با عنوان قضایا امیر المؤمنین علیه السلام اشاره کرده،و طریق خود را در روایت کتاب مذکور ذکر کرده است.
عمر بن محمد بن عمر بن علی بن حسین، کتاب مذکور را به سلسله سند دیگری که نام عبید الله بن ابی رافع در آن نیست،به طریقی به نقل از پدرانش به خود امیر المؤمنین علیه السلام روایت کرده که از تحریر وی،دو نسخه در دست بوده که تفاوتهایی نیز با یکدیگر در متن و سلسله سند داشتهاند.
ک:کلینی،1365 ش،ج 5،ص 113 و 443؛ج 6،ص 63 و 150؛ج 7،ص /10ابن بابویه،1414 ق،ج 3،ص 548؛ج 4،ص 38) نسخهای از کتاب اخیر،به روایت احمد بن حسین خثعمی از عباد بن یعقوب رواجنی که وی آن را از عبید فرزند بجلی روایت کرده،در اختیار قاضی نعمان بوده و از آن نقلقول کرده است(مغربی تمیمی،1428 ق،ص 129)؛هرچند به نظر میرسد که نقل اخیر به واقع از کتاب القضایای محمد بن قیس باشد و ذکر کتاب المسائل،تصحیفی از سوی کاتب یا خطای از سوی قاضی نعمان در ذکر مأخذ خود بوده باشد،زیرا روایت نقلشده دربارۀ نماز است،و به روایت امام علی علیه السلام است."