چکیده:
ارائه الگوی نظری تربیت اسلامی، روشی است که در طی آن نظریه پردازان تربیت اسلامی به شیوهای سامان مند در باب تعلیم و تربیت دینی نظریهپردازی نموده اند. درواقع سامان مندی، حد ممیزه آن از سایر رویکردها و دیدگاه ها در خصوص تربیت اسلامی است. در این نگاه نظام تربیت اسلامی مجموعه ای از اجزا و روابط میان آنهاست که توسط ویژگی های معین به هم وابسته یا مرتبط می شوند. از این رو آنچه این پژوهش در پی آن است توصیف الگوهای نظری تربیت اسلامی است. بنابراین در پژوهش حاضر مسئله اصلی پژوهش، بررسی الگوهای نظری تربیت اسلامی ارائه شده توسط صاحب نظران است. به عبارت دقیق تر اینکه صاحب نظران تربیت اسلامی را به چه معنایی به کار برده اند؟ در ارائه الگوی تربیتی از چه منابعی بهره گرفته اند؟ در استفاده از منابع از چه روش هایی (توصیفی، توصیفی استنباطی و استنباطی) بهره گرفته اند؟ برای بررسی سوالات بالا، پژوهشگران از روش تحلیل محتوا استفاده نموده ا ند. نتایج به دست آمده، پنج الگوی نظری در دیدگاه صاحب نظران تربیت اسلامی را نشا ن می دهد. رویکرد اول که بیشتر صاحب نظران تاریخی را دربر می گیرد مبتنی بر دیدگاه انسان شناسی است. رویکرد دوم، رویکرد نظام گرا به تربیت اسلامی است. رویکرد سوم، رویکرد مسئله محور، رویکرد چهارم، رویکرد تحلیل مفهومی و در پایان رویکرد پنجم، رویکرد تحلیل فلسفی است.
خلاصه ماشینی:
بنابراين مسئله اصلي اين پژوهش اين است كه علما و دانشمندان حوزه تربيت اسلامي چه الگوهاي نظري ‐ تربيتي را براي مكتب اسلام ارائه نمودهاند؟ پيشينة پژوهش تاكنون تحقيقات گوناگوني پيرامون تربيت اسلامي صورت گرفته است، اما در اينجا از ميان آنها به پژوهشهايي اشاره ميگردد كه به توصيف يا تحليل الگوهاي نظري تربيت اسلامي پرداخته شده است.
جميله علمالهدي (1384) در پژوهشي با عنوان مباني تربيت اسلامي و برنامهريزي درسي (براساس فلسفه صدرا) بهطور كلي ديدگاههاي مختلف در زمينه تربيت اسلامي كه با رويكرد فلسفه تعليم و تربيت نوشته شده است را به سه دسته تقسيم مينمايد: دسته اول كتابهايي كه اساساً به بحث ماهيت تعليم و تربيت اسلامي وارد نميشود، بلكه محل ورودشان به موضوع تربيت اسلامي بررسي موضوعاتي از قبيل اهميت علم و عالم يا متعلم از ديدگاه اسلام، جايگاه عقل يا مفهومشناسي عقل در متون اسلامي، آراي تربيتي متفكران و دانشمندان مسلمان، تحليل بحرانهاي معاصر، بررسي مكاتب تربيتي و مقايسه ويژگيهاي نظام تربيتي اسلام با آنها و...
يافتههاي حاصل از پژوهش رويكرد اول اين رويكرد آثاري را دربر ميگيرد كه از منظر انسانشناختي به تبيين تربيت اسلامي و با توجه به هدف زندگي انسان به تعيين اهداف و اصول آن پرداختهاند، مانند ديدگاههاي صاحبنظران تاريخي.
رويكرد سوم اين رويكرد آثاري را دربر ميگيرد كه به تبيين طرح كلي نظام تربيت اسلامي پرداخته و با بيان اصول اساسي شكلدهنده به كليت نظام اسلامي، هدف تربيت انسان را ارائه داده و در پايان به ارائه روشهاي تربيتي اسلامي مبتني بر ويژگيهاي انسان كه برگرفته از منابع اسلامي و يا علمي و فلسفي است پرداختهاند.