چکیده:
در دو آیه 34 و 128 سوره نساء به بحث نشوز زن و مرد اشاره شده است. توجه به کاربرد قرآنی واژه و روایات امامان معصوم(ع) و نظر لغویان همواره مهم ترین منابع برای فهم مفردات قرآن هستند، اما در برخی موارد مفسران با تکیه بر گفتار اهل لغت، به کاربرد قرآنی آن واژه چندان توجه مبذول نداشته اند. یکی از این واژگان، کلمه «نشوز» است. به نظر می رسد این واژه در قرآن به معنای جمع شدن (با شدت الصاق و چسبیدگی) است و در روابط زوجین از آن به «رغبتی افسارگسیخته به جماع» تفسیر می شود. این برخلاف گفتار مفسران است که نشوز را به معنای ارتفاع و بلندی دانسته و در روابط زوجین آن را برتری طلبی ایشان به یکدیگر تعبیر کرده اند.البته برخی از معاصران نیز این دیدگاه مشهور را نپذیرفته اند و با استناد به کار برد قرآنی این واژه و ــــــــــــــــــــــــــــ1. کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیثHamed_amf@yahoo.comــ[83]ــخطبه پیامبر(ص) در حجة الوداع، نشوز زن و مرد را «الرغبة الجامحة فی الجماع» تفسیر کرده اند،(1) که دیدگاه مختار نگارنده همین است.
خلاصه ماشینی:
"حال باید پرسید: آیا کسانی که قنوت را اطاعت از شوهر می دانند دلیلی جز این دارند که «قنوت» نقطه مقابل «نشوز» است و چون نشوز به معنای برتری طلبی و عدم فرمانبری از شوهر است، لذا قنوت فرمانبرداری از شوهر می باشد؟ حال آنکه این ادعا اول نزاع و مناقشه ما است و چرا ظهور ــ[103]ــ قرآنی واژه را رها کرده و با علم به کاربرد قرآنی این واژه ـ چنان که در عبارات برخی از آنان، این مطلب نمایان است - بر این معنا اصرار ورزیده اند؟ بنابراین، تفاسیر قبلی نمی تواند تفسیری دقیق باشد، چنان که برخی از مفسران خود به این مطلب اقرار دارند که قنوت در قرآن در باره خدا به کار رفته است، اما با توجه به سیاق، برخی آن را اطاعت شوهر و عده ای اطاعت خدا در امر شوهر تفسیر کرده و کلمه را از ظهور خود خارج ساخته اند.
حال اینکه، چنین ارتباط معنایی بین معنای ریشه لغوی واژه و تحلیلی که از آن در مورد نشوز مرد وارد شده است، غیر ممکن به نظر می رسد; زیرا در این تبیین، مرد هرگز حقی را از زن ضایع نکرده و وظایف خود را زیر پا نگذاشته است تا بتوان عنوان برتر طلب بودن را به وی اطلاق کرد، بلکه فقط نسبت به او احساس (درونی) کراهت و ناخشنودی دارد.
ــ[126]ــ با پذیرفتن مفهومی که نگارنده در تحلیل معنای نشوز ارائه کرده است، این مشکل نیز حل می شود; زیرا اگر نشوز زن را به معنای رغبت بسیار وی به همبستری و در نتیجه خیانت وی بدانیم، خوف نشوز عبارت است از تغییر رفتار وی در رویارویی با نامحرم، همچون بی مبالاتی در سخن گفتن با نامحرم و شوخی های خارج از عرف متشرعه، و به تعبیر روایات «راه دادن بیگانه به خانه در حالی که شوهر نسبت به این مطلب کراهت دارد)»(1) و ..."