چکیده:
این مقاله مناسبات درونی و بیناآیهای را در سه سوره سوگنددار قرآن («نازعات»، «مرسلات» و «ذاریات») بررسی میکند. ابتدا به پیشینه سوگندها و نیز علمالمناسبه در میان قدما و متأخرین اسلامی و غربی اشاره شده و سپس از سوگند و انواع و ارکان آن ذکر به میان میآید. در پرتو مناسبات درونی و بیناآیهای میان سورهها و در اینجا سه سوره سوگنددار این پرسش پیش میآید که چه رابطهای میان «خوشه سوگندهای» یک سوره با سایر بخشهای سوره و یا سایر سورههای سوگنددار وجود دارد؟ این مقاله با بررسی ساختار سه سوره سوگنددار نشان میدهد که نمیتوان «مقسم به» این سورهها را با «مقسم علیه» سوره یا سورههای دیگر و برعکس در کنار هم قرار داد؛ چرا که میان «مقسم به» و «مقسم علیه» این سورهها با هم و با سایر آیات رابطهای تنگاتنگ وجود دارد. در پایان، این مقاله نتیجه میگیرد که نه فقط میان سوگندها با یکدیگر که میان سوگندها با سایر آیات سورهها نیز پیوند انداموار و منسجم برقرار است.
خلاصه ماشینی:
"بعد نوبت به پیامبران میرسد که برای ادای شهادت تعیین وقت میشوند: ﴿و إذا الرسل أقتت﴾ و آنگاه که پیمبران به میقات آیند (11) سپس این پرسش مطرح میشود که شهادت رسولان و گواهی آنها بر امتها تا کدامین روز به تاخیر میافتد؟ و آنگاه جواب آید تا روز "جداییها، روز جدایی حق از باطل، جدایی صفوف مؤمنان از کافران و نیکوکاران از بدکاران" و تو چه میدانی روز جدایی چیست؟ و در چنین حال و هوایی است که آیه برگردان، اولین حضور سنگین و هولناک خود را به صدای رسا اعلام میکند: ﴿ویل یومئذ للمکذبین﴾(وای در آن روز {روز جدایی} بر حال تکذیب کنندگان) افرادی که هم قیامت و هم به تعبیری، باران ذکر الطاف الهی را که به دست فرشتگان بر آنان نازل شده و هم در یک کلام، "حدیث" را که از آن میتوان به قرآن عظیمالشأن تعبیر کرد، انکار میکنند («حدیث" در آیه 50 ادامه کلمه «ذکر» در آیه 5 است).
البته در این آیه صراحتا هیچ اشارهای به اقوام مورد نظر نمیشود؛ در واقع، از آنجا که موقعیت و بافت سوره اقتضا نمیکند از این اقوام فقط با القاب "اولین" و "آخرین" یاد شده است؛ به سخن بهتر، چون میان آیات این بخش از حیث ضرباهنگ، ریتم و رویها (تکرار حرف "ن" که خیشومی واکدار (vocal nasal) و طنین دار است در کلمات «مکذبین"، «اولین"، «آخرین»، «بالمجرمین"، «مکذبین"، «مهین، «مکین"، «معلوم" {"م" نیز مثل "ن" خیشومی و طنیندار است}، «قادرون و «مکذبین») هماهنگی انداموار برقرار است."