چکیده:
این مقاله با هدف مرور فعالیتهای انجام شده در زمینه کاهش تقاضای مواد در کشور و مقایسه آن با یافته های علمی و تجربیات جهانی نوشته شده است تا با شناسایی کاستیها، به چاره جویی و رفع آنها مبادرت شود.
عرصه کاهش تقاضا به طور کلی شامل سه رویکرد پیشگیری، درمان و کاهش آسیب است. برنامه های پیشگیرانه که سعی در کاهش بروز موارد جدید سوء مصرف مواد دارند به شیوه ها و اشکال مختلفی اجرا می شوند. مطالعات نشان داده است که تنها آن دسته از اقدامات پیشگیرانه موثرند که جامع، چند بخشی و مداوم باشند. در میان اقدامات درمانی نیز تنها اقداماتی موثرند که به اعتیاد به چشم بیماری مزمن بنگرند. به عبارت دیگر، تنها درمانها و مراقبتهای طولانی مدت در ترک اعتیاد موثرند. همچنین، به دلیل آمادگی نداشتن بسیاری از معتادان برای پذیرش درمان از یک سو و نیز گسترش بیماریهای مهلکی همچون ایدز و هپاتیت از طریق استفاده مشترک از وسایل تزریق از سوی دیگر، اتخاذ روشهای کاهش آسیب که مبتنی بر به کارگیری اصول بهداشتی بدون الزام به ترک هستند از اولویتهای کاهش تقاضاست.
به لحاظ میزان مصرف مواد افیونی ایران رتبه اول را در بین کشورهای جهان داراست. تاریخ معاصر کشور ما نشان دهنده غلبه دیدگاه کاهش عرضه و نقش حاشیه ای کاهش تقاضاست. رویکرد کاهش تقاضا در ده سال اخیر به تدریج در کشور گسترش یافته است، اما کمبودهایی، چه از بعد بررسیهای همه گیری شناسی و فعالیتهای موثر پیشگیرانه، درمانی و کاهش آسیب، در آن وجود داشته است .بنابراین ضروری است که مساله کاهش تقاضا مورد توجه بیشتر صاحب نظران و مسوولان کشور قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"اوایل دهۀ 1370،در مجامع علمی،و دانشگاهی کشور،نگرش کاهش تقاضا به تدریج گسترش یافت و اولین اقدمات اساسی در جهت کاهش تقاضا در معاونت امور فرهنگی و پیشگیری سازمان بهزیستی کشور در فاصلۀ 1373 تا 1375 صورت پذیرفت، همچون تأسیس واحدهای درمان سرپایی معتادان از سال 1375 و اجرای برنامۀ جامع پیشگیری از اعتیاد،این حرکت تأثیر خود را سیاستگذاران کشور بر جای گذاشت و سرانجام مجمع تشخیص مصلح نظام،در سال 1376،اصلاحیۀ قانون مبارزه با مواد مخدر را تصویب کرد که براساس آن،اگرچه هنوز هم اعتیاد جرم بود اما به کلیۀ معتادان اجازه داده میشد که به مراکز مجازی که از طرف وزارت بهداشت،درمان و آموزش پزشکی مشخص میشد مراجعه و نسبت به درمان و بازپروری خود اقدام کنند.
هدف از اجرای این برنامهها کاهش میزان سوءمصرف و اعتیاد به مواد مخدر در جامعه به کمک موارد زیر بود: افزایش آگاهی و اطلاعات اقشار مختلف جامعه در مورد خطرهای ناشی از مواد مخدر و ایجاد نگرش منفی در آنان نسبت به مصرف مواد،آموزش مهارتهای سازگاری و امتناع در کودکان و نوجوانان،افزایش مهارتهای تربیتی والدین،ارائه و ایجاد برنامهها و فعالیتهای سالم برای ارضای نیازهای اجتماعی و روانی نوجوانان و جوانان،شناسایی افراد در معرض خطر و اقدامات مداخلهای و مشاورهای لازم،کاهش عوامل استرسزای خانوادگی و محیطی در کودکان و نوجوانان و،در نهایت،شناسایی و درمان بازپروری معتادان به مواد مخدر(برنامۀ کنترل مواد ملل متحد،1379)."