چکیده:
این نوشتار، چیستی و اهداف تربیت را از دو منظر درون دینی و برون دینی، و نیز مفهوم و کاربرد تربیت در قرآن کریم را به کاوش نشسته است. مبانی هستی شناختی و انسان شناختی تربیت که از مؤلفههایی چون توحید و یگانگی مبدأ و غایت آفرینش و نیز بعثت و فرستادن مربیان آسمانی در بخش هستی شناختی تشکیل شده و نیز فطرت، کرامت، اراده و اختیار انسانها در ساحت انسان شناختی، عناصر و مؤلفههای بنیادین تربیت اسلامی و قرآنی معرفی و شناسایی شده است، چنانکه به اهداف تربیت نیز از آفاق متفاوت مادی و معنوی نگریسته شده و کمال انسانی از راه تقرب و عبودیت خداوند و به دیگر سخن خداگونه شدن، هدف اصلی و بنیادین تربیت از منظر قرآن معرفی شده است.
خلاصه ماشینی:
"علامه اقبال لاهوری تبلور باور توحیدی در تربیت فردی و اجتماعی انسانها را چنین ترسیم میکند: رنگ او بر کن مثال او شوی در جهان عکس مثال او شوی آن که نام تو مسلمان کرده است از دویی سوی یکی آورده است خویشتن را ترک و افغان خواندهای وای بر تو آنچه بودی ماندهای با یکی ساز از دویی بردار دست وحدت خود را مگردان لخت لخت ۲- هدف جویی پدیدارها مجموعه پدیدارهای جهان هستی، خود به خود در مسیر و به سمت هدف و مقصد نهایی خویش در حرکتاند؛ (ألا إلی الله تصیر الأمور (شوری/۵۳) (ولله ملک السماوات والأرض وما بینهما وإلیه المصیر)(مائده/۱۸) در این میان تنها انسان چون دارای اراده و اختیار است، میتواند در مسیر حرکت به سمت مقصد و هدف غایی آفرینش که برآورنده سعادت و فلاح اوست، گام بردارد و یا هدف و غایتی جز آن برای خود برگزیند؛ (وأما ثمود فهدیناهم فاستحبوا العمی علی الهدی)(فصلت/۱۷) «اما ثمود را هدایت کردیم، ولی آنها نابینایی را بر هدایت ترجیح دادند!» از این روست که در هدفجویی و کمال و سعادت آدمی، پای تربیت و راهنمایی اراده، استعدادها و تمایلات انسانها به میان میآید و فرآیند تربیت اخلاقی، معنوی، روحی و روانی و حتی جسمی و بدنی، در تجلی کمالات انسانی نقش بنیادین به خود میگیرد."