چکیده:
بررسی نقش ارزش های اخلاقی به عنوان یکی از عناصر شکل دهنده قواعد حقوق خانواده موضوع اصلی این مقاله است. این تحقیق بر آن است تا با بیان مفهوم ارزش های اخلاقی، مبانی حقوق اسلامی و راه های کشف علل و مبانی حقوق اسلامی به ارزش های اخلاقی به عنوان یکی از مبانی حقوق اسلامی و به ویژه، حقوق خانواده بپردازد. در این راستا سه مورد علقه زوجیت، مهریه و نفقه درنظر گرفته شده است. اراده ی خداوند مبنای حقوق اسلامی است و بقیه مبانی از اراده ی او سرچشمه می گیرند. عقل به ملازمه ی میان مبنابودن فطریات در وضع قوانین الهی و مبنابودن ارزش های اخلاقی، که یکی از گرایش های فطری است، پی برده و کشف می کند که ارزش های اخلاقی به عنوان یکی از گرایشات فطری در وضع قوانین شرعی نقش مبنایی دارد. اثبات این ملازمه توسط عقل و بررسی آیات و روایات، در حقوق خانواده که نهادی مبتنی بر روابط میان انسان هاست، روشن تر است. عقل انسان به ملازمه ی میان مبنابودن فطریات در ایجاد علقه ی زوجیت و مبنابودن ارزش های اخلاقی، که یکی از گرایش های فطری است، پی می برد. این کشف عقلی به طریق مشابه در مورد مهریه و نفقه نیز وجود دارد. به کمال رساندن ارزش های اخلاقی علت (مبنا) تشکیل و ایجاد خانواده (علقه زوجیت) است، بخشش و دادن هدیه از سوی مرد، که یک ارزش اخلاقی است، مبنای مهریه است و مبنای نفقه نیز یک ارزش اخلاقی (ایثار و انفاق) است.
خلاصه ماشینی:
"هر یک از اوامر و نواهی شرعی برای نیل به هدفی وضع شدهاند و خدای حکیم،هیچگاه امر و نهیای را بدون غایت در نظر نگرفته است،در آیات و روایات موارد متعددی وجود دارد که هدف احکام در آن بیان شده است،برای مثال،حضرت فاطمه(س)در خطبهی خود برای هر حکم فلسفه و هدفی بیان میفرمایند،که برخی از موارد ذکر میشود: خداوند متعال ایمان را برای پاک کردن شما از شرک،نماز را برای دوری از تکبر، و زکات را برای پاکی نفس و فزونی روزی،روزه را برای تحقق اخلاص،حج را برای تقویت دین،عدل را برای استواری دلها،اطاعت از اهل بیت را برای ایجاد نظم در ملت، امامت ما را برای ایمنی از تفرقه،جهاد را مایه عزت اسلام،صبر و پایداری در برابر مشکلات را وسیله نیل به اجر الهی،امر به معروف را برای مصلحت مردم،نیکی به پدر و مادر را وسیله حفظ و حراست از خشم خدا،صله ارحام را موجب رشد خیر و برکت،قصاص را برای حفظ خونها،وفا به نذر را برای رسیدن به مغفرت و آمرزش الهی،رعایت کیل و وزن را برای ایجاد اعتماد و حفظ اموال از نقص و زیان،نهی از نوشیدن شراب را برای دوری از پلیدیها،اجتناب از قذف را برای مصونیت از لعنت و نفرین،ترک دزدی و سرقت را برای ایجاد عفت و امنیت عمومی مقرر فرمود؛و شرک را حرام کرد تا عبودیتش خالص گردد1(دشتی،1375:104-105).
گفته شد که عقل انسان به ملازمهی میان مبنا بودن فطرت در وضع احکام الهی و مبنا بودن ارزشهای اخلاقی بهعنوان یکی از گرایشهای فطری پی میبرد و لذا اخلاق از جمله مبانی تشریع احکام از سوی شارع مقدس است."