چکیده:
بررسی رسم ازدواج در ادب فارسی تاکنون زمینۀ تحقیقات و پژوهش¬هایی زیادی بوده است، که البته در بیشتر آن¬ها یا به شکل و گونه¬های در خور توجه ازدواج پرداخته نشده و یا بستر تحقیق در حوزۀ نظم و عموما محدود به نوع حماسی و ویژۀ – شاهنامۀحکیم ابوالقاسم¬فردوسی- است. در این مقاله با مطالعه و واکاوی سمک¬عیار به بررسی تحلیلی- محتوایی 9 بن¬مایه، گونه و سبک مهم ازدواج پرداخته شده است، که در آن پهلوان یا شاهزاده غالبا بیرون از سرزمین خویش همسری را انتخاب می¬کند و به همین منظور به سفر و جستجو می¬رود و در این راه عموما پس از برگزیدن جفت خود در نقطۀ مقابل پدر دختر قرار گرفته و با مخالفت او روبرو می¬شود و اغلب پس از پشت سرگذاشتن رویدادها و آزمون¬هایی دشوار به کام می¬رسد. سبک پیوند در سمک¬عیار به¬گونه¬ای است که، دختر خود در مهرورزی و ازدواج پیشگام است. از انواع کم¬یاب ترنج¬اندازی به سوی معشوقه؛ دلباختگی در میدان¬جنگ؛ پیوند شرطی- واسطه¬ای و آرمانشهری ازدواج می-توان به عنوان نمونه¬هایی دیگر ازسبک¬های ازدواج اشاره کرد. در این بن¬مایه¬ها و سبکها گاه برخی گزاره¬ها از یک سو پیوندهایی مشترک و نزدیک با رویکرد اجتماعی برقرار میکنند و از سوی دیگر، در تقابل با نظریۀ فمینیستی، که در تحلیل آثار ادبی اصولی مطلق ارائه میدهد، قرار میگیرند.
خلاصه ماشینی:
"به همین دلایل،سبکهای ازدواج در سمک عیار(به عنوان نخستین اثر منثوری که دارای بنمایههای حماسی و پیرو سنت حماسی ایرانیاست)گونهها و بنمایههایی دارد که تاکنون هرگز بررسی نشده است؛درحالیکه ایناثرتقریبا جامع همۀ سبکها و گونههای ازدواجی است که تا امروز پژوهشگران درآثار گوناگون ادب فارسی یافتهاند و در حوزۀ رویکرد اجتماعی و فمینیستی نیز محلتأمل است.
بنابراین دروجه دوم این آیین ویژۀ عشقبازی با چنین رابطهای روبهروییم: (به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 4:ایجاد پیوند از سوی معشوق به وسیلۀ ترنج در سمک عیار عشقورزی و ازدواج را که پیرو رویکرد فمینیستی،اصلی مردانه درآثار ادبی است،نمیتوان کلیتی فراگیر دانست؛زیرا در بیشتر موارد،زنان در دلباختگیو ابراز عشق به مردان به صورت مستقیم و غیرمستقیم گام نخستین را برمیدارند.
این نوع ازدواج بدون قید هیچ شرطی است و چوندر این مورد شاهزاده و شاهدخت به یکدیگر میرسند و دلباختۀ هم میشوند،برایحفظ قدر و شأن شاهی سمک را واسطۀ وصال قرار میدهند؛مانند زمانی که فرخروزدر میدان جنگ بر اثر پیکار با چگلماه،دلباختۀ او میشود و از شدت بیقراری وشوق،از سمک درخواست میکند تا او را به چگلماه برساند: عالمافروز گفت دل آسودهدار که کار سختیی نیست.
وجود برخی زنان جنگاور و پهلوان در سمک عیار باروحیات جنس مخالف12،موجب میشود وقتی در میدان جنگ با شاهزادهای روبهرومیشوند،بر اثر شکست در برابر آنان و نیز به سبب داشتن آرمانی در جهت ازدواج بامردی برتر از خود،دلباختۀ آنان شوند و در نهایت هم این عشقورزی به ازدواجبینجامد(همان،857/2 و 1185-1186)."