چکیده:
سرزمین سند از قرن ششم ق.م تا قرن دوم میلادی پذیرای اقوام ایرانی و یونانی بود که این سرزمین حاصلخیز را یکی پس از دیگری به تصرف خود در آوردند. هر یک از این اقوام، سعی نمودند تا پس از استقرار در منطقه ی، مظاهر تمدنی و دینی خود را به نوعی در آنجا گسترش دهند. از بارزترین عناصر فرهنگی اقوام بیگانه در منطقه ی سند میتوان به شهر باستانی تاکسیلا اشاره نمود که توسط یونانیها و بر اساس سبک شهرسازی آنان بنیاد گذاشته شد. پس از یونانیها، اقوام سکایی(هند و سکایی و هند و پارتی)این شهر را به عنوان پایتخت برگزیدند. سکاها ضمن پیروی از عناصر معماری، هنر و شهرسازی یونانیان، برخی از عناصر ایرانی را نیز به آن افزودند. چنان که معبد جندیال، واقع در دروازه ی شمالی تاکسیلا دارای شکلی ترکیبی از عناصر معماری یونانی و ایرانی گردید.در این مقاله سعی شده است تا ضمن بررسی معماری این معبد، تأثیر و میزان نفود عناصر یونانی و ایرانی در آن مشخص گردد و آنگاه بر اساس مدارک و شواهد تاریخی و باستانشناسی، تعلق آن به کیش مذهبی مربوط به آن و نوع مراسمی که در آن جا برگزار میگردید، روشن شود.
خلاصه ماشینی:
"تاریخ ساخت معبد برخی پژوهشگران بنای معبد جندیال را به لحاظ معماری ایونیک آن به یونانیهای باختر نسبت میدهند و معتقدند که هم زمان با شهر تاکسیلا بنا گردیده است (Tran, 1902: 284)؛ اما با نیم نگاهی به شهرسازی هلنی و پس از آن میتوان دریافت که اینان معابد خود را که یکی از عناصر مهم دینی و اجتماعی این اقوام به شمار میرفت، در مرکز شهر (فوروم) و یا در نزدیکی آن میساختند.
مارشال، روزن مایر (Rosenmeyer, 1967: 129)، کالج (کالج، پیشین: 119)، کامینگ (Cumming, ibid: 146)، هالاید (هالاید، 1376: 15)، گیمن (گیمن، 1375: 300) و هارماتا (Harmatta, 1999: 207) از جمله افرادی هستند که معتقدند معبد جندیال به آیین زرتشت تعلق داشته و توسط سکاها در مجاورت پایتخت آنها به منظور نیایش آتش بنا گردیده است.
در مقابل این نظریه، برخی معبد سکایی تاکسیلا را از نظر سبک معماری، ترکیبی از هنر و معماری یونانی و ایرانی میدانند و حتی پا را از آن فراتر نهاده و عناصر هندی را نیز در آن کاملا دخیل میدانند.
معبد سکایی تاکسیلا که به دست اقوام سکایی (هندو سکایی) در اواخر قرن اول پیش از میلاد بنیاد نهاده شد، مجددا بر اثر زلزلهای که در اوایل قرن اول میلادی تخریب گردید به وسیله شاخه ی دوم سکاها (هندو پارتی) مرمت گردید، ساختار معماری این معبد تا حدود زیادی تحت تأثیر معماری یونانی قرار دارد، اما عناصر معماری ایرانی نیز به شدت در آن قابل مشاهده است."