چکیده:
منشاتنویسی یا نامهنگاری که در قدیم به آن ترسل نیز میگفتهاند از لوازم مهم در امور دیوانی(دولتی) حاکمان و فرمانروایان بزرگ و محلی به شمار میرفته و به عنوان یکی از فنون نویسندگی در گسترهی فرهنگ و ادب فارسی، جایگاه ویژهای داشته و سابقهی دیرینهای دارد. با نفوذ زبان و ادبیات فارسی در شبه قاره و حمایت بیدریغ پادشاهان هند از نویسندگان وشاعران فارسیزبان، آثار فراوانی به زبان فارسی در آن سرزمین تحریر شد؛ از جمله منشآتنویسی فارسی به گونهای چشمگیر مورد توجه ادیبان و منشیان قرار گرفت. سبک این آثار بیشتر مصنوع، همراه با سجع، آراسته به صنایع لفظی و معنوی، استفاده از اشعار فارسی و عربی در ضمن نثر، میباشد. اثر حاضر از مولفی گمنام در قرن یازدهم است و تنها نسخهی آن به شمارهی 16170 در کتابخانهی مجلس شورای اسلامی نگهداری میشود که نگارنده تلاش نموده این اثر را با روش قیاسی تصحیح نماید.بعد از بررسیها مشخص گردید که این اثر نیز دارای خصوصیاتی همچون دیگر آثار منشیانه میباشد از جمله: دارای 129 آیهی قرآنی، 319 بیت فارسی،173 بیت عربی است و نیز بسامد بالای آرایههای: تشبیه، سجع، کنایه، جناس، استعاره، تضاد و مراعاتنظیر در این اثر درخور توجه است. همچنین تنیدگی نوشتههای متن با آیات، اشعار و امثال از دیگر محاسن این اثر میباشد.
خلاصه ماشینی:
"اهمیت جغرافیایی این اثر نیز قابل ذکر است؛ به خصوص برای محققان و علاقهمندان به مطالعهی اماکن محلی هند میتواند مفید واقع شود: «فتح قلاع سنگسیر که هر یک از غایت ارتفاع و نهایت اتساع همسر حصار سپهر است» (ص6) اطلاعات سیاسی و تاریخی نیز در لابهلای نامهها دیده میشود وجود نام اشخاص، اماکن و روابط و حوادثی که واقع شده برای تاریخ نویسانی که در زمینهی تاریخ محلی هند مطالعه می نمایند خالی از فایده نیست: «اگرچه قبل از این، درج فتح بیجانکر، به مفتاتیح تدابیر بشر مفتوح نگشته است ...
ویژگیهای رسم الخطی نسخه - حروف ب، گ و چ به شیوهی قدیم به صورت ب، ک و ج نوشته شده است بینندکان - بینندگان، بادشاه - پادشاه، جون - چون - استفادهی زاید و عدم استفادهی مناسب از نقطه در بعضی از حروف که با توجه به غریب بودن بسیاری از واژهها باعث سختخوانی متن گردیده؛ مثلا در موارد بسیار حرف «د» به صورت «ذ» و یا برعکس نوشته شده است همین طور «ظ» و «ط»: حزان - خزان، براذر - برادر، بدیر - پذیر، حافط - حافظ، منطور نطر - منظور نظر - مد الف در بسیاری از کلمات نگاشته نشده است: ازان - ازآن، بران - برآن، اتش - آتش - الف در برخی از واژهها، مانند «است» و «این» افتاده است: خیالست - خیال است - کلمات بیت و شعر که در ابتدای ابیات نوشته است، اکثرا بدون نقطه میباشد: سعر - شعر؛ البته این نگارش در اواسط نسخه که خط تغییر کرده است بسیار کمتر دیده میشود."