چکیده:
صدسال اول حکومت عباسیان حوادث سیاسی، آشوبهای فرقهای و قیامهای خونینی را به دنبال داشت. در این
میان بررسی شرح حال اعضای این خاندان و آشنایی بیشتر با جزئیات حیات سیاسی ایشان محقق را با روند حوادث دوره
عباسی آشناتر میکند. با لحاظ این مسأله که زنان در طول تاریخ جایگاه و سهم خاصی داشتهاند این مقاله بر آن است تا
به بررسی نقش و مقام یکی از مشهورترین زنان این دوره (زبیده خاتون) بپردازد. وی به عنوان عامل پشت پرده در
بسیاری از حوادث سیاسی نقش ایفاء کرد. همچنین مطالعه حیات اجتماعی، فرهنگی، علمی و ادبی وی ما را در شناخت
شخصیت و طرز فکر و جایگاه او در دربار عباسی یاری میکند. اخبار راجع به زبیده در متون متعدد پراکنده است. منابع
اعلام و فرهنگنامهها هم کمک زیادی در شناسایی کامل حیات زبیده نمیکنند. در این مقاله بر آنیم تا جوانب مختلف
حیات وی را مورد بررسی و تحقیق قرار داده و شرح حال نسبتا کاملی از وی ارائه دهیم.
خلاصه ماشینی:
"30 گروهی نیز وی را کنیز قصر هارون دانستهاند، در زمانی که هارون شیفتهی کنیزکی زیباروی متعلق به جعفر برمکی شده بود، زبیده، کنیزک (مراجل) را زینت کرده و نزد هارون فرستاده بود تا از این طریق توجه هارون را به سوی خود جلب کند.
وی با استناد به قول ابن خلدون بیان میکند عباسیان بالطبع بدوی بوده و هرگز این اندازه لوازم و اثاث نداشتند؛51 هر چند ممکن است در اخبار، در مورد اموال، ثروت و مستمری زبیده افراط شده باشد، اما اصل مطلب که تنعم و رفاه مطلق دربارهادی عباسی است، نباید نادیده گرفته شود.
از دیگر موارد اختلاف میان زبیده و برمکیان، دخالتهای آنان در امور خصوصی خلیفه بود، به صورتی که هارون بازیچهی فرمانها و خواستههای آنها شده بود و این موضوع زبیده، زن بانفوذ و قدرتمند دربار را میرنجاند، از نمونهی این دخالتها کار مراقبت از حرمسرای خلیفه توسط یحیی بن خالد برمکی بود که زنان خلیفه را در حرمسرا محصور و زندانی و رفت و آمد خدمهی مرد و غلامان را به حرمسرا محدود کرده بود.
134 در این سالهای انزوا و گوشهنشینی زبیده، دو مورد مهم در حیات وی همزمان با خلافت مأمون ثبت شده است، یکی ازدواج مأمون و پوران، دختر حسن بن سهل که زبیده به همراه حمدونه خواهر هارون، به عنوان یکی از زنان سرشناس در آن مراسم شرکت داشت و دیگری اجازهی سفر حج به تاریخ (210ه) از سوی مأمون بود."