چکیده:
فریقین در پاره ای از نکات آیه اکمال اتفاق نظر دارند. نقطه اصلی اختلاف آنان در
تفسیر این آیه در دو امر زمان نزول و علت نزول آیه است. این تمایز مباحث کلامی
گسترده ای را بین فریقین رقم زده است. در مصادر فریقین تنها دو دسته روایت درباره
زمان نزول این آیه به چشم می خورد: نزول آن در حجة الوداع در روز عرفه و نزول آن در
غدیر خم. برای جمع این این دو دسته روایت، احتمال هایی میتوان ارائه کرد.
در تمام احادیث شیعی، اعم از روایاتی که دلالت بر نزول آیه در عرفه و یا در غدیر
دارند، علت نزول آیه "اعلان ولایت امام علی" ذکر شده است و در متن احادیث اهل سنت
نیز که به علت نزول آیه تصریح شده، به جز در یک حدیث، علت نزول آیه "اعلان ولایت
امام علی" است. اکثر اهل سنت که نزول آیه رادر عرفه می دانند بر خلاف تصریح روایات
درباره علت نزول آیه، وجوهی متعدد احتمال داده اند. این وجوه با برهان سبر و تقسیم
مورد نقد قرار گرفته و مخدوش شده اند.
با اثبات علت نزول آیه درباره ولایت امام علی، تأثیر شگرف آن در مفاد خطبه غدیر به
پیامبر خدا و نیز در تفسیر آیاتی دیگر که درباره ولایت اهل بیت است، به وضوح نمایان
می شود.
خلاصه ماشینی:
"به همین دلیل مشهور اهل سنت )که بر این باورند این آیه در عرفه نازل شده است(، ناگزیر در جست و جوی علت نزول آن، وجوه متعددی را احتمال داده اند )بیضاوی، 1408، ج 1، ص 255 و آلوسی، 1417، ج 4، ص 91 90)،این وجوه از سوی برخی از مفسران شیعی با برهان سبر و تقسیم مورد نقد قرار گرفته و تمام آنها مخدوش شده است )طباطبائی، 24، ج 5، ص 169)؛ اما در تمام روایات شیعی اعم از روایاتی که دلالت بر نزول آیه در عرفه و یا دلالت بر نزول آن در غدیر دارد، در تمام آن احادیث علت نزول آیه "اعلان ولایت امام علی" است )حویزی، 1349، ج 1، ص 590 587 و مشهدی، 1411، ج 4، ص 36 32).
در متن روایاتی که نزول آیه را در غیر عرفه می داند و از شاهدان نزول این آیه یعنی صحابه پیامبر اکرم )ص( رسیده است، درباره علت نزول این آیه تنها دو امر ذکر گردیده است: یک قول از ابن عباس است که می گوید: "فلما نزلت براءة فنفی المشرکون عن بیت الحرام و حج المسلمون لا یشارکهم فی البیت الحرام من المشرکین فکان ذلک من تمام النعمه و هو قوله تعالی: الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی؛ چون سوره برائت نازل شد و مشرکان از بیت الحرام رانده شدند، مسلمانان بدون شرکت مشرکان حج گزاردند؛ این از اتمام نعمت است که خداوند در این آیه فرموده است: امروز برای شما دینتان را کامل کردم و نعمتم را برای شما به اتمام رساندم" )طبری، 1408، ج 4، ص 81 و سیوطی، 1403، ج 3، ص 17 16)."