چکیده:
تعیین امام از سوی خدای متعال، و صدور نص بر آن توسط رسول اکرم صلی الله علیه و آله، از مسائل چالشی و بحث برانگیز میان مسلمانان است. مقاله حاضر پس از تبیین معنای نص در لغت و اصطلاح، در پی تبیین و تشریح منزلت و جایگاه نص در تعیین امام و اعتبار یا عدم اعتبار راه های دیگر در این مساله نزد فرق اسلامی است. معتزله نظر اهل حل و عقد را در تعیین و نصب امام پذیرفته و اعتبار تنصیص در تعیین امام را توسط امام پیشین در غیر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله قبول کرده اند. علاوه بر راه های مورد قبول نزد معتزله، اهل حدیث و اشاعره قهر و غلبه را هم در تعیین امام ذکر کرده اند. امامیه تعیین امام را تنها به نص مشروع دانسته و برای اثبات نظر و عقیده خود به برهان ها و دلیل های عقلی و نقلی تمسک نمودند.
خلاصه ماشینی:
"قرینه دیگری که دلالت می کند وا ژه مولی در حدیث غدیر به معنای امامت و حکومت است تبریک صحابه به امیرالمؤمنین به عنوان ولی و سرپرست است آن گاه که خلیفه دوم پس از پایان حدیث غدیر خطاب به امیرالمؤمنین گفت: «هنیئا یا ابن ابی طالب؛ أصبحت و أمسیت مولی کل مؤمن و مؤمنة»،109 و فهم شاعران و اشعاری که درباره این واقعه سرودند نیز دلیل دیگری بر این مدعی است؛ چنانکه حسان بن ثابت چنین سرود: الهـک مولانا و أنت نبینـا و لم تلق منا فی الولایة عاصیا فقال له : قم یا علی فإننـی رضیتک من بعدی اماما وهادیا110 مواردی که ذکر شد تنها برخی از دلایل بسیاری است که شیعه امامیه برای نظریه نص در تعیین امام و انتصاب او بیان کرده اند.
اما در اصل صدور نص بر امامت شخصی معین از ناحیه رسول اکرم صلی الله علیه و آله بین مسلمین اختلاف نظر است، گرچه برخی از معتزلیان و اهل سنت و جماعت به صدور نص خفی یا جلی بر امامت ابوبکر قائل شدند، ولی اکثر ایشان صدور نص را بر امامت او یا هر شخص دیگری منکر شدند و قائلند رسول اکرمصلی الله علیه و آله با اقوال و افعال خود مسلمین را بر خلافت ابوبکر ارشاد و اخبار نمود، از این روی اختیار اهل و حل و عقد را به عنوان راهی برای انتخاب امام مطرح کردند و علاوه بر این اشاعره و اهل حدیث انعقاد امامت را با تغلب نیز ممکن و واقع دانسته اند."