چکیده:
در کتاب اسفار می توان بیش از 1100 آیه از آیات قرآن و 250 حدیث از احادیث منسوب به نبی اکرم صلی الله علیه و آله، اهل البیت علیهم السلام و صحابه یافت. هر چند که صدرا به اندیش? فلسفی بیشتر شناخته شده است، اما شرح ناتمام وی بر الکافی، شاهدی بر این است که او با حدیث و دیگر علوم مربوط با آن نیز آشنا بوده است. با وجود این، وی در انتخاب احادیث اسفار، در مسلک عرفانی بیشتر ظاهر شده؛ لذا بیش از دو سوم احادیث موجود در این کتاب، از مصادر اهل عرفان اخذ شده که آنها نیز برگرفته از کتب حدیثی اهل سنت و یا کتب خاص عرفاست و کمتر از یک سوم آنها را در مصادر حدیثی شیعه پیش از قرن ششم می توان یافت. در این مقاله به شناسایی منابع احادیث اسفار و میزان اعتبار آنها در نزد محدثان پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
وی مکرر و به اعتماد کتب عرفانی و اهل سنت، احادیثی را به پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام انتساب میدهد؛ طرفه آنکه وی در نقل حدیث قدسی «تردد» که در مصادر متعدد و متقدم شیعی آمده است (اهوازی، 32؛ الطوسی، مصباح المتهجد، 57؛ ابن طاووس، 167و مشابه آن: کلینی، 2/246 و 354؛ برقی، 1/160 و 291؛ صدوق، مصادقة الإخوان، 74؛ طبرسی، مشکات الأنوار، 147) تعبیر «منسوب» را به کار برده است: فما معنی التردد المنسوب إلیه فی قوله: ما ترددت فی شیء أنا فاعله کترددی فی قبض روح عبدی المؤمن.
(ملاصدرا، 6/392) صدرا در اسفار هیچ مبنایی برای نقل احادیث خود بیان نمیکند؛ تنها به هنگام نقل یک حدیث از لفظ «الصحیح" استفاده میکند و آن نیز به تبع نقل نمودن این حدیث از کتاب شرح فصوص (قیصری، 142) است که مینویسد: «جاء فی الخبر الصحیح: أن الحق سبحانه یمیت جمیع الموجودات حتی الملائکة و جبرئیل و إسرافیل و میکائیل و ملک الموت ثم یعیدها للفصل و القضاء».
(دینانی، حکمت متعالیه ملاصدرا در آیینه احادیث، 37؛ ماجرای فکر فلسفی، 2/335) در این باره توجه به چند نکته لازم به نظر میرسد: 1- در پذیرش احادیث اعتقادی، همچون احادیث فقهی نیازی به احراز وثاقت یکایک راویان سلسله سند نیست؛ بلکه تحصیل علم به صدور آنها از راههای دیگر ـ مانند نقل بزرگان مذهب که تا قبل از قرن ششم میزیستهاند و مدار حدیث شیعه بر ایشان است ـ کفایت میکند.