چکیده:
گام نخست برای دستیابی به معارف قرآن، شناخت دقیق معانی واژگان آن است. در قرون اخیر با رواج رویکرد معناشناسی در مطالعات قرآنی، شیوهای نوین در این عرصه پدید آمد. هدف این شیوه، اکتشاف معنایی است که ورای لایههای متن نهفته شده است تا بتوان از طریق ساختار و الفاظ خود قرآن و روایات، معنای دقیق و جامع واژة مورد نظر را استخراج نمود. این رویکرد، با روش پیشینیان در چگونگی معناشناسی تفاوتهایی دارد. از مشهورترین این روشها روش ایزوتسو است که مدل معیار این پژوهش در معناشناسی واژة قرآنی اخبات بوده است. نخست این واژه را از منظر لغوی و سپس معناشناسی بررسی کرده و در چند مرحله آن را تجزیه و تحلیل کرده و از این طریق، جایگاه خاص و ویژة مخبتین را که جزء مؤمنان حقیقیاند و مقامی برتر از محسنین، متقین، منیبین، خاضعان و خاشعان دارند، نشان داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"محسنین و متقین خداوند در قرآن، خصوصیات متقین را چنین بیان میکند: ( ذلک الکتاب لا ریب فیه هدی للمتقین٭ الذین یؤمنون بالغیب ویقیمون الصلاة ومما رزقناهم ینفقون٭ والذین یؤمنون بما أنزل إلیک وما أنزل من قبلک وبالآخرة هم یوقنون٭ أولئک علی هدی من ربهم وأولئک هم المفلحون( (بقره/ 1ـ 5)؛ کسانی که به غیب و کتاب قرآنی که به پیامبر نازل شده و به کتب آسمانی دیگر ایمان دارند و نماز را اقامه میدارند و از آنچه خداوند روزیشان نموده انفاق میکنند و به آخرت هم یقین دارند.
واژة «خشوع» در قرآن به کار رفته و از ویژگیهای مؤمنان محسوب شده است: ( قد أفلح المؤمنون٭ الذین هم فی صلاتهم خاشعون( (مؤمنون/ 1ـ2)، آیهای دیگر نیز بیان میکند: ( واستعینوا بالصبر والصلاة وإنها لکبیرة إلا علی الخاشعین( (بقره/ 45)؛ فقط خاشعان هستند که از صبر و نماز یاری میجویند و برای دیگران گران و سنگین است.
در پاسخ به این سؤال که چرا ساختار آیة سورة هود با واژة «أخبتوا» آمده است، در حالی که در بیشتر آیات فقط سخن از ایمان و عمل صالح است میتوان گفت که محور این سوره، توحید و عبادت خداست، در آغاز سوره چنین ذکر میشود: ( ألا تعبدوا إلا الله( (هود/ 2) و در فرازهای هر سوره برای هر پیامبر این مفهوم تکرار میگردد و در نهایت در آخرین آیه: ( فاعبده وتوکل علیه( (هود/ 123) بیان میشود و مخبتین که متواضعان میباشند، توحید الهی را پذیرفته و مصداق کامل عابدان هستند به همین دلیل میبینیم که علی بن ابراهیم قمی در تفسیرش از مخبتین، تحت عنوان عابدین یاد میکند (1367: 2/84)."