چکیده:
در این مقاله پس از بررسی تاریخی نهاد وقف، به مفهوم شناسی این نهاد فقهی حقوقی پرداخته و پس از گزارشی مروری از ارکان و آثار وقف به بیع مال موقوفه میپردازیم، در این موضوع اصل عدم امکان فروش مال موقوفه را تقویت مینمائیم و سپس استثنائات این اصل یعنی خراب شدن عین موقوفه، بیم خرابی مال موقوفه، خرابی بعض از مال موقوفه، جواز فروش مال موقوفه ناشی از روابط موقوف علیهم(بیم نزاع و سفک دماء) تبدیل موقوفه به احسن، اضطرار، شرط فروش در عقد وقف را به بحث میگذاریم و سرانجام مختصری از احکام مذکور را در سایر مذاهب اسلامی معرفی خواهیم نمود.
Studying the historical grounds of the institution of endowment، the present article investigates into this jurisprudential and legal concept. Taking a cursory look at the foundations and effects of endowment، it deals with the issue of sale of the endowed property.
In this regard، supporting the principle of impossibility of sale of the endowed property، it takes the exceptional cases into consideration، i.e. destruction of the endowed property، fear of the destruction of the endowed property، destruction of a part of the endowed property، permissibility of sale of the endowed property originating from the relations of the beneficiaries of endowment،(fear of disputes and bloodshed)، ameliorative substitution، necessity، and the condition of sale in endowment contracts. Finally a brief report of these regulations in other Islamic schools of law is presented.
خلاصه ماشینی:
"روایتی هم از محمد بن یعقوب ابن راشد نقل گردیده که وی در مورد زمینی وقفی از امام سؤال میکند و حضرت در پاسخ میگوید «لا یجوز شراء الوقف» دکتر لنگرودی در حاشیة مادة 89 قانون مدنی مینویسد: «اصل بر منع بیع وقف است، مگر در صورت حاجت و ضرورت که باید به همین قدر ضرورت اکتفا شود، اما اگر فروش بعض سالب انتفاع از باقی باشد ضرورت فراگیر تمام موقوفه میگردد ».
امام خمینی در تحریر الوسیله مینویسد: «تغییر وقف جایز نیست مگر اینکه هیچ سودی هرچند اندک نداشته باشد»(خمینی، 1368، ص 319) محقق حلی در شرایع مینویسد: «و لو لم یقع خلف و لا یخشی خرابه بل کان البیع انفع لهم، قیل یجوز بیعه و الوجه منع»(حلی، 1377، ص 155) علامه حلی در قواعد الاحکام مینویسد: «لو لم یقع خلف و لا یخشی بل کان البیع انفع لهم لم یجز بیعه ایضا علی رای»(مؤسسه فقه شیعه، 1386، ص 308) به عقیده شیخ مفید نیز موقوف علیهم نمیتوانند به هیچ عنوان در عین موقوفه تصرف کنند و تغییری در شرایط وقف بدهند مگر در موارد خاصی مثل خرابی و احتیاج شدید."