چکیده:
نیشابور در سده های 3ـ 6 ق رشد علمی چشمگیری یافت که با فراز و فرودهایی همراه بود. این پیشرفت علمی با شرایط مطلوب اقتصادی پیوند داشت. یکی از مصادیق وضع اقتصادی مطلوب در نیشابور در معیشت عالمان نمودار می شد و از این رو، پیشرفت علمی عالمان تا حدودی به معیشت آنان وابسته بود. در میان عالمان نیشابور، رشد محدثان بیش از دیگر عالمان به سطح معیشت آنان وابسته بود؛ زیرا این پیشرفت تا حدود بسیاری از طریق رحله به دست می آمد و رحله به ویژه رحله گسترده و اقامت طولانی برای تحصیل و سماع حدیث در شهرهای دیگر هزینه نسبتا گزافی برای دانشجویان حدیث در بر داشت. بیش تر محدثان برجسته نیشابور در طول این سده ها از معیشت نسبتا مطلوبی برخوردار بودند و به طبقه ثروتمند یا نسبتا برخوردار تعلق داشتند.
خلاصه ماشینی:
"برخی دیگر از محدثان و عالمان نیشابور املاکی در شهر و بازار داشتند که از طرق بهکرایه دادن آنها معاش میگذراندند؛گزارش شده حافظ ابراهیم بن ابی طالب(سدۀ 3 ق)ازکرایۀ یک دکان ماهیانه 17 در هم درآمد داشت و از آن معاش میگذراند(ذهبی،سیر اعلامالنبلاء،550/13)؛او در هنگام تحصیل صاحب مقداری زمین کشاورزی نیز بوده است(نک:همان،373/11-374).
ابو حامد احمد بن علی بن حسن بن شادانمقریء تاجر حسنویی(248-زنده در 338 ق)یکی از تاجران ثروتمند نیشابور بود که درزمینۀ حدیث فعالیت داشت و در طلب آن رحال1بود و در عراق،شام و مصر حدیث شنید(سمعانی،همان،222/2).
یکی از مشایخ توانگر نیشابور به نامابو المحاسن محمد بن عبد الله بن احمد محمی حنفی(4412491 ق)اجازه نمیداد هیچدانشجویی از نزد وی خارج شود جز آنکه او و دیگر طلاب را برسر سفرهای که همیشهرنگین نبود،میهمان میکرد(فارسی،72 قس:ابن ابی الوفاء،63/2).
ابو صالحشعیب بن ابراهیم بن شعیب بجلی بیهقی نیز همراه گروهی از دانشجویان حدیث اهل خراساندر شام دچار بیپولی شدند که امیر طاهر بن عبد الله بن طاهر امیر شام و خراسان و بغداد بهآنان کمک مالی کرد(ابن فندق،156-157).
گمان میرود اموال بسیاری که ابو اسحاق ابراهیم بن محمد بن یحیی بن سختویهمزکی نیشابوری(295-362)،مزکی خراسان و عراق،در راه حدیث و محدثان صرف کرد(ابنکثیر،311/11)،از ارثی بود که برایش به جای مانده بود؛از او نقل شده که گفت:برای حدیثبدرهای1از دینار خرج کردم؛در 316 ق برای شنیدن از ابن صاعد به بغداد وارد شدم وهمراهم 50 هزار در هم سرمایه بود.
-حافظ ابو عبد الله حاکم نیشابوری(321405 ق)که در زمینۀ قرائت قرآن،فقه شافعی و بهویژه،حدیث از عالمان بنام شافعی نیشابور بود،رحلۀ خود را به سوی عراق در سال 3341قآغاز کرد و در سال 3343 قدر خراسان به رحله خود ادامه داد(نک:فارسی،5-6)."