چکیده:
قرآن کریم چنان به بیان سرنوشت انسان در رستاخیز آخرت اهتمام ورزیده که بیش از هزار آیه از آیات بینات این صحیفه آسمانی به توصیف و چگونگی احوال آن روزگار اختصاص یافته است. در این میان آیاتی به واکنش رفتاری تکذیب کنندگان قیامت – هنگام مشاهده صحنه های هولناک- پس از ظهور حقایق در برابر ایشان اشاره دارد که مطمح نظر مفسران قرآن بوده پیرامون آن سخن گفته اند. در حالیکه نگرش ملاصدرا این فیلسوف مفسر در تقابل با آرای جمهور مفسران مبنی بر عدم درک حقایق توسط کافران در جهان واپسین است. این پژوهش در راستای واکاوی همین اندیشه انجام یافته است.
خلاصه ماشینی:
"(زمخشری، 428/2؛بانو امین،76/15؛صادقی تهرانی،389/14؛مصطفوی،137/6) و آیات دیگری از قرآن نیز گواه بر این است که قیامت مرتبه رفع حجابها در برابر دیدگان آدمیان است تا به حقیقت فرو نهاده شده در دنیا یقین حاصل نمایند {/«لقد کنت فی غفله من هذا فکشفنا عنک غطاءک فبصرک الیوم حدید»/}(ق،22) «به راستی تو از این حقیقت که امروز به عیان آن را میبینی غافل بودی و ما پردهای را که حقیقت را بر تو پوشانده بود کنار زدیم و امروز دیدۀ تو تیزبین است»و اینکه آن سرای هنگامه ظهور اسرار درون و حقیقت باطنی است{/«یوم تبلی السرائر»/} (الطارق،9)«آن روز که رازها فاش شود»حال از همه این رهنمودها دانسته میشود که رستاخیز قیامت،ظرف ظهور حقایق است زیرا آدمی در آن هنگام به مرحله عین الیقین:{/«ثم لترونها عین الیقین»/}(التکاثر،7)«سپس آن را قطعا روز قیامت به مشاهده یقینی خواهید دید»یعنی مرتبهای که همهچیز را با دیده خویش مشاهده نمود و جایی برای شبهه و تردید باقی نمیماند میرسد.
(همو،59/1) براساس این تفسیر،قیامت برههای از زمان برای بازشناخت پروردگار و ظهور صدق وعدههای او برای همگان اعم از مومن و کافر است و هیچ دیدهای نیست که در آن روز آن را درنیابد و اگر برخی آیات از فقدان بصیرت اهل باطل در صحنه قیامت سخن میگویند این هرگز به معنای عدم رویت حق توسط کافران نمیباشد، البته درک حقیقت در آن سرای منافاتی با آیاتی همانند{/«کلا انهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون»/}(المطففین،15)«مبادا مرتکب گناه گردند که قطعا گنهکاران در روز جزا از کرامت و قرب پروردگارشان محرومند»ندارد،زیرا روایات ائمه معصومین (حویزی،533/5)و نیز آراء تفسیری مفسران پیرامون اینگونه آیات،منظور از محجوببودن تکذیبکنندگان را در قیامت محرومیت ایشان از ثواب و نعمت الهی و کرامت قرب به آستان ربوبی میدانند."