چکیده:
بحث این مقاله پیرامون «انسان کامل» از دیدگاه صدرالمتألهین است. فلسفه ملاصدرا یا حکمت متعالیه ترکیبی موزون از اندیشههای کلامی، فلسفی، عرفانی گذشتگان همراه با ابداعات و ابتکارات فکری ایشان است.ایشان اندیشههای عقلی را با آیات قرآنی و احادیث اسلامی درآمیخته است و از آن مجموعهای موزون به وجود آورده است. در حکمت متعالیه، عقل با نقل، برهان با قرآن نه تنها متضاد نیستند، بلکه مؤید و مکمل یکدیگرند.در این مقاله، کمال و استکمال نفس انسان و خاصه انسان کامل را از دیدگاه ملاصدرا بررسی شده است. وی بر اساس قواعدی چون اصالت وجود، حرکت جوهری و... توانسته مسئله نفس را از مرحلهای به مرحلهای دیگر ببرد.
This article deals with the “perfect man” in Mulla Sarda’s point of view. Mulla Sadra’s metaphysics is a well-proportioned mixture of theological philosophical and mystical ideas of the past along with his intellectual innovations.
Mulla Sadra has merged the verses of Qur’an and Islamic traditions with the intellectual thoughts thus creating a well-balanced collection of ideas. In his Transcendent Metaphysics، the intellect is not contrary to tradition، nor logical proof to the Qur’an، rather they assist and complement one another.
In what proposed، the author has dealt with the perfection of human soul and particularly with the concept of “perfect man” in Mulla Sardra’s point of view. Making use of his special principles such as ‘Asalat-u al-wujud (priority of existence)، trans-substantial motion، and the like، he was able to introduce the question of human mind into an unprecedented phase.
خلاصه ماشینی:
"ملاصدرا در برخی آثار خود نیز هدف خلقت را نیل انسان به مقام و مرتبه عقل مستفاد یعنی مشاهده معقولات و اتصال به ملأ اعلی میداند (شیرازی، الف، 1366: 308).
از دیدگاه ملاصدرا بر خلاف آنچه ابن سینا گفته، انسانها روز اول که متولد میشوند همه یکساناند، اما با این نیتها و با این اعمال جوهرشان متحول میشود، واقعشان عوض میشود، حقیقت انسان که حیوان ناطق است، فصول جدیدی پیدا میکند و حیوان ناطق یا سبع و یا ملک میشود.
ملاصدرا برای بیان این نظر خود به آیه زیر استشهاد نموده است (شیرازی،1340: 73): «افمن شرح الله صدره للإسلام فهو علی نور من ربه فویل للقاسیة قلوبهم من ذکر الله اولئک فی ضلال مبین؛ آیا کسی که سینهاش بر اسلام گشوده شده و نوری از پروردگارش همراه اوست (چون غیر اوست).
از نظر ملاصدرا ذات و حقیقت انسان همواره از نشئه دنیوی روی به سوی نشئه اخروی دارد و برای او مراتب گوناگونی است که بعضی از آن مراتب بعد از مرتبه دیگری است.
ملاصدرا در مورد برتری کمال قوه نظری بر قوه عملی نیز چنین میگوید: سعه جنت به قدر سعه معرفت است و به مقدار آن چیزی است که برای انسان تجلی نماید از ذات و صفات و افعال باری تعالی.
با این بیان ملاصدرا، صراط انسان دو صورت دارد: یکی از مو باریکتر که مربوط به عقل نظری است و دیگری از شمشیر برندهتر که مربوط است به عقل عملی و انحراف از هر یک از آنها موجب سقوط از فطرت انسانی میشود."